Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to poważne, przewlekłe zaburzenie psychiczne, charakteryzujące się epizodami manii i depresji. Obejmując zarówno skrajne podwyższenie, jak i obniżenie nastroju, co utrudnia codzienne funkcjonowanie osób dotkniętych tą chorobą.
Spis treści:
1. Chad, Choroba afektywna dwubiegunowa – co to?
2. Choroba afektywna dwubiegunowa – objawy
3. Jakie są przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej?
4. Choroba afektywna dwubiegunowa – leczenie
1. ChAD, Choroba afektywna dwubiegunowa – co to?
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), często nazywana także psychozą maniakalno-depresyjną, jest jednym z najbardziej złożonych i trudnych do zdiagnozowania zaburzeń psychicznych. Osoby cierpiące na tę chorobę doświadczają epizodów manii lub hipomanii oraz depresji.
Epizody manii w chorobie afektywnej dwubiegunowej to stany wyjątkowego podniesienia nastroju, nieadekwatnego do sytuacji życiowej. Osoby przeżywają niepohamowany wzrost energii, większą aktywność psychoruchową, zaburzenia snu oraz myśli wypełnione szybko płynącymi ideami. Może pojawić się skłonność do ryzyka, takiego jak nadmierne wydawanie pieniędzy lub nieodpowiedzialne podejmowanie decyzji.
Z kolei epizody depresji to okresy przygnębienia, smutku i beznadziei. Chorzy doświadczają utraty energii, spadku zainteresowania życiem, trudności w koncentracji oraz myśli samobójczych. Depresja jest stanem znacznie bardziej powszechnym niż mania i może powodować znaczne cierpienie psychiczne oraz trudności w funkcjonowaniu codziennym.
2. Choroba afektywna dwubiegunowa – objawy
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 definiuje dwie postaci: ChAD typu I i ChAD typu II. W przypadku ChAD typu I występują epizody manii o różnym nasileniu, trwające co najmniej tydzień, pojawić się mogą też epizody depresyjne. Natomiast w przypadku ChAD typu II, epizody manii są zastąpione przez epizody hipomanii, które są mniej nasilone i trwają krócej niż tydzień.
Według ICD-10, objawy manii lub hipomanii obejmują:
- Podwyższony nastrój lub wyjątkowo drażliwe zachowanie;
- zwiększoną aktywność psychoruchową i nadmierną pobudliwość;
- zaburzenia snu, takie jak zmniejszenie potrzeby snu lub bezsenność;
- zwiększone poczucie własnej wartości;
- rozbiegane myśli lub szybka, płynna mowa;
- szybkie i impulsywne podejmowanie decyzji lub nieodpowiedzialne zachowanie;
- zwiększone zaangażowanie w przyjemne aktywności, jak nadmierne wydawanie pieniędzy, działalność seksualną czy ryzyko.
Epizody depresyjne objawiają się następująco:
- Głębokie przygnębienie, smutek i poczucie beznadziejności;
- znaczny spadek energii i zmęczenie;
- zmniejszone zainteresowanie życiem i utrata przyjemności z codziennych aktywności;
- trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji;
- myśli samobójcze lub myśli o śmierci;
- zaburzenia snu, takie jak bezsenność lub nadmierna senność;
- zmiany apetytu i wagi ciała, zazwyczaj w kierunku utraty wagi.
3. Jakie są przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej?
Choroba afektywna dwubiegunowa jest skomplikowanym zaburzeniem psychicznym, istnieje więc wiele czynników, które mogą przyczynić się do jej rozwoju.
Istotną rolę odgrywa genetyka. Osoby posiadające krewnych z ChAD mają większe ryzyko zachorowania. Szacuje się, że jest ono dziedziczone w około 60-80% przypadków. Zidentyfikowano również pewne geny powiązane z funkcjonowaniem układu nerwowego, np. związane z receptorem dopaminowym D4 (DRD4) czy z kanalikami wapniowymi.
Należy wymienić także czynniki środowiskowe takie jak: silny stres, utrata bliskiej osoby, trudności w relacjach czy problemy w pracy. Ponadto, warto wspomnieć o roli nieprawidłowej diety, nadużywaniu substancji psychoaktywnych, nieodpowiednim leczeniu farmakologicznym lub niedoborach snu.
Przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej upatruje się też w zaburzeniach neurochemicznych, związanych z dysfunkcją układu nerwowego, a zwłaszcza z układu dopaminergicznego, serotoninergicznego i noradrenergicznego.
4. Choroba afektywna dwubiegunowa – leczenie
Choroba afektywna dwubiegunowa wymaga kompleksowego leczenia. Skuteczna terapia opiera się na połączeniu farmakoterapii, psychoterapii oraz otrzymaniu wsparcia społecznego (np. od rodziny).
Stosowanie farmakoterapii ma na celu kontrolę objawów manii, hipomanii i depresji oraz zapobieganie nawrotom choroby. Stabilizatory nastroju, takie jak lit, walproinian sodu czy karbamazepina, są podstawowymi lekami stosowanymi w ChAD. Wykazują one zdolność do utrzymywania stabilności nastroju i redukcji częstotliwości nawrotów.
Leki przeciwdepresyjne, jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) czy inhibitory monoaminooksydazy (IMAO), mogą być stosowane w celu złagodzenia objawów depresji. Jednak konieczne jest monitorowanie samopoczucia, ponieważ niektóre leki mogą wywoływać manię.
Podczas psychoterapii chorzy uczą się m.in. identyfikować i modyfikować negatywne myśli, rozwijać zdrowe strategie radzenia sobie ze stresem, poprawiać umiejętności społeczne i zwiększać świadomość swojej choroby.
Pacjenci z ChAD mogą korzystać z grup wsparcia, w których mogą dzielić się doświadczeniami, zdobywać wiedzę na temat choroby i otrzymywać wsparcie emocjonalne od innych osób z podobnymi przeżyciami. Także wyrozumiałość ze strony najbliższych jest czynnikiem pomagającym osiągnąć lepsze samopoczucie.
Ważne jest indywidualne podejście do leczenia ChAD, uwzględniające specyficzne potrzeby i preferencje pacjenta. Regularne monitorowanie stanu psychicznego, dostosowywanie dawek leków i modyfikacja terapii w razie potrzeby są istotne w utrzymaniu stabilności nastroju.
Bibliografia
- Kucharska-Pietura K., Świątkowski W. Choroba afektywna dwubiegunowa: czynniki genetyczne. W: Choroby Psychiczne. Red. W. Świątkowski. Elsevier Urban & Partner, 2017.
- Michalak E.E., Murray G. Choroba afektywna dwubiegunowa: przegląd literatury dotyczący czynników genetycznych. Psychiatr. Pol. 2010; 44(3): 389-402.
- Rybakowski J.K. Czynniki neurochemiczne w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Psychiatr. Pol. 2001; 35(1): 5-16.
- Rybakowski J.K., Suwalska A. Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej. Psychiatr. Pol. 2011; 45(4): 541-551.
- Łojko D., Rybakowski J. Choroba afektywna dwubiegunowa w świetle badań populacyjnych. Psychiatr. Pol. 2014; 48(3): 445-456.
- Świątkowski W. Choroba afektywna dwubiegunowa. W: Wielka Księga Psychiatrii. Red. R. Rybakowski. Via Medica, 2012.