Trudna sytuacja życiowa i niezdolność do samodzielnego poradzenia sobie z problemami zwykle prowadzą do podjęcia decyzji o rozpoczęciu psychoterapii. Jednak czy sama motywacja do zmian jest wystarczającym czynnikiem, aby osiągnąć zamierzone rezultaty? Zwłaszcza, że wiele osób zmaga się z oporem w terapii, który stanowi wyzwanie zarówno dla pacjenta, jak i dla terapeuty. Zapraszamy do zapoznania się z tym zagadnieniem w dalszej części wpisu.
Spis treści:
1. Opór w terapii – kiedy się pojawia i jak jest definiowany?
2. Czy sama motywacja do podjęcia terapii wystarczy, by osiągnąć dobre rezultaty?
3. Jakie przeszkody mogą pojawić się w trakcie terapii?
4. Opór w terapii – jak osiągnąć postępy w terapii?
1. Opór w terapii – kiedy się pojawia i jak jest definiowany?
Opór w terapii można zdefiniować jako swoisty mechanizm obronny, który pojawia się, aby uniknąć konfrontacji z trudnymi emocjami, myślami lub sytuacjami. Jest to rodzaj blokady utrudniającej otwarcie i zaangażowanie się w proces terapeutyczny. Może być on wynikiem nieświadomej potrzeby utrzymania obecnej sytuacji i chronienia się przed koniecznością poruszania tematu bolesnych doświadczeń.
Rozpoznanie oporu w terapii jest możliwe na podstawie pewnych, charakterystycznych zachowań pacjenta. W sytuacji, kiedy pojawia się to zjawisko, osoba może zacząć unikać omówienia niektórych spraw, zmieniać wątki czy stosować dygresje. Typowe jest także spóźnianie się na spotkania, zapominanie o płatności, zmniejszenie częstotliwości sesji lub nawet chęć zupełnej rezygnacji z psychoterapii.
2. Czy sama motywacja do podjęcia terapii wystarczy, by osiągnąć dobre rezultaty?
Szczera chęć do rozpoczęcia kontaktu z psychoterapeutą jest ważnym czynnikiem, który może wpływać na efektywność procesu terapeutycznego. Jednakże, sama motywacja do podjęcia terapii nie jest jedynym kluczowym elementem, by osiągnąć dobre rezultaty.
Motywacja stanowi bowiem punkt wyjścia, ale nie gwarantuje automatycznie pozytywnych zmian. Osoba zmotywowana do podjęcia terapii jest skłonna do zaangażowania się, co jest bardzo ważne, jednak proces terapeutyczny wymaga również aktywnego udziału oraz pracy nad sobą.
Motywacja może wprawdzie dostarczyć energii i woli do zmiany, ale sama w sobie nie prowadzi do osiągnięcia oczekiwanych efektów. Oprócz niej istotne jest też również zaufanie i dobra relacja z terapeutą. Stworzenie bezpiecznego środowiska terapeutycznego, w którym pacjent czuje się akceptowany i rozumiany, to niezwykle istotny czynnik dla osiągnięcia dobrych rezultatów.
Zatem motywacja może stanowić początek, ale to ciągła praca i zaangażowanie zarówno pacjenta, jak i terapeuty, prowadzą do poprawy sytuacji.
3. Jakie przeszkody mogą pojawić się w trakcie terapii?
Dążenie do zmiany jest dynamicznym procesem. Niestety jego częścią są nie tylko sukcesy, lecz także przeszkody, które mogą pojawić się w trakcie terapii, a które utrudniają pacjentowi pełne zaangażowanie się w działanie.
Jednym z takich czynników ograniczających postęp jest obecność silnego lęku przed zmianą lub przeżywaniem przykrych emocji. Wyzwala on opór, powoduje unikanie trudnych tematów czy zmniejsza swobodę i otwartość wypowiedzi. Często przeszkodą staje się brak zaufania do terapeuty, które może wynikać z ogólnej nieufności, doznanych traum lub nieprawidłowo zbudowanej relacji terapeutycznej. Niektóre osoby ogranicza również brak wiary w możliwość odmienienia swojego losu, wynikający przykładowo z niskiego poczucia własnej wartości i ogólnego pesymizmu życiowego. Warto zwrócić też uwagę na małą zdolność do tzw. wglądu w siebie, objawiającą się niską samoświadomością na temat procesów psychicznych i emocjonalnych, problemem z rozpoznaniem emocji, myśli i potrzeb, a także trudnością z dostępem do niektórych treści, analizą ich i pracą nad nimi.
4. Opór w terapii – jak osiągnąć postępy w terapii?
Opór w terapii jest naturalnym zjawiskiem, które wpływa na przebieg całego procesu terapeutycznego. Jednak istnieją metody mogące pomóc pacjentowi osiągnąć postępy w terapii, mimo wystąpienia przeszkód i trudności.
Psycholodzy podkreślają znaczenie budowania zaufania i relacji terapeutycznej. Terapeuta powinien stworzyć atmosferę pełną akceptacji, empatii i bezpieczeństwa, w której osoba może poczuć się komfortowo, co wzbudzi gotowość do eksploracji trudnych tematów.
Ważne jest również, aby terapeuta był cierpliwy, nie wywoływał presji lub nie zmuszał do poruszania pewnych kwestii. Jego podejście powinno być indywidualne, elastyczne i dostosowane do potrzeb danej osoby.
Należy podkreślić, że opór jest bardzo ważną informacją, na której warto się na chwilę skupić. Sygnalizuje, że poruszony został problematyczny obszar, a praca nad nim może przynieść poprawę samopoczucia. Należy wspólnie zastanowić się nad przyczynami niechęci do poruszenia określonych tematów, a także wspólnie postarać się opracować strategię przełamania tej blokady.
Zaangażowanie i otwartość pacjenta, wraz z odpowiednim wsparciem terapeutycznym, mogą przyczynić się do przezwyciężenia tych przeszkód i osiągnięcia pozytywnych rezultatów terapii.
Bibliografia
- Baranowska, A. (2017). Terapia psychodynamiczna. Psychoterapia psychoanalityczna. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Brzeziński, J. M. (1997). Opór pacjenta w psychoanalizie. W: D. A. Leśniak, J. T. Czabała (red.).
- Brzeziński, J. M. (2005). Podstawy psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Korostyński, L. (2014). Psychoterapia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Obuchowski, K. (2012). Podstawy psychoterapii. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.