Całkowita kontrola siebie oraz innych osób, sztywne trzymanie się ustalonego planu i perfekcjonizm, który utrudnia normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Tak w skrócie można opisać osoby z anankastycznym zaburzeniem osobowości. W dalszej części wpisu bardziej szczegółowo opowiemy, czym jeszcze się one charakteryzują, zapraszamy!
Spis treści:
- Anankastyczne zaburzenie osobowości – co to jest osobowość anankastyczna?
- Anankastyczne cechy osobowości – anankastyczny typ osobowości.
- Osobowość anankastyczna przyczyny.
- Osobowość anankastyczna, a poczucie winy.
- Osobowość anankastyczna w związku.
- Osobowość anankastyczna jak sobie radzić?
1. Anankastyczne zaburzenie osobowości – co to jest osobowość anankastyczna?
Anankastyczne zaburzenie osobowości nazywane jest też jako osobowość anankastyczna. Cechy typowe dla tego zaburzenia widoczne są często nawet na pierwszy rzut oka, dostrzec można bowiem staranność i koncentrację, aby zachować się w określony sposób i osiągać wyznaczone cele. Niemożność idealizowanego zrealizowania planu i brak kontroli nad wydarzeniami są przyczyną złości i frustracji. Z reguły osoba przestrzega norm społecznych, zależy jej także, by spełniać oczekiwania innych wobec jej postępowania. W swoich działaniach jest niesłychanie produktywna i perfekcjonistyczna, dlatego tak trudno jest się jej dostosować do nieprzewidzianych sytuacji, czy spontanicznego zachowania ludzi wokół. Często jej zaangażowanie w realizacje zadań utrudnia skuteczny odpoczynek i oddawanie się przyjemnościom. W kontaktach z innymi ludźmi zwykle zachowuje formalny ton i dystans, co nie sprzyja budowaniu bliskich relacji. Ma również trudność ze zrozumieniem własnych emocji, więc szuka dla nich racjonalnego uzasadnienia.
2. Anankastyczne cechy osobowości – anankastyczny typ osobowości.
Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 autorstwa Światowej Organizacji Zdrowia, by rozpoznać anankastyczny typ osobowości konieczne jest spełnianie co najmniej trzech warunków ze stworzonej przez nich listy objawów.
Anankastyczne cechy osobowości to:
- nadmierne wątpliwości i ostrożność;
- pochłonięcie przez detale, regulaminy, porządkowanie, organizowanie, wytyczne postępowania;
- perfekcjonizm, który utrudnia funkcjonowanie i realizowanie zadań;
- zaniedbywanie przyjemności i relacji społecznych na rzecz sumiennego wykonywania obowiązków;
- uznawanie norm społecznych za bardzo ważne;
- sztywność zachowania;
- oczekiwanie, że inni ludzie podporządkują swoje działania do jej wizji;
- chęć przyzwalania innym na działanie;
- natrętne myśli, impulsy.
3. Osobowość anankastyczna przyczyny.
Dokładne przyczyny osobowości anankastycznej nie są znane, wskazuje się jednak na wpływ czynników genetycznych, środowiskowych i psychologicznych. Genetyczne podłoże zaburzenia ma związek z biologicznymi uwarunkowaniami jednostki. Z kolei środowiskowe wynikają ze sposobu wychowania i charakteru interakcji międzyludzkich, a szczególnie ważne były relacje rodzinne. Wśród czynników biologicznych zaburzenia wymienia się temperament oraz indywidualne cechy osobowości. Przyczyny rozwoju osobowości anankastycznej nie mają zatem jednego źródła, jest to raczej grupa czynników.
4. Osobowość anankastyczna, a poczucie winy.
Osobom z osobowością anankastyczną bardzo często towarzyszy poczucie winy. Najczęściej pojawia się ono wskutek porażki na drodze do realizacji perfekcjonistycznego planu i wiąże się z przekonaniem o własnej nieudolności, niedoskonałości. Osobowość anankastyczna wywołuje także poczucie winy w stosunku do innych ludzi, jest ono jednak nieadekwatne wobec czynów lub popełnionych błędów. Zdarza się, że osoba bierze odpowiedzialność za nieprawidłowe zachowanie ludzi wokół.
5. Osobowość anankastyczna w związku.
Osoby z tym zaburzeniem potrafią skutecznie wzbudzić sympatię potencjalnych partnerów – są słowne, terminowe, zawsze można na nich polegać, potrafią zaplanować wspólne aktywności. Jednak z czasem, gdy daje o sobie znać osobowość anankastyczna w związku, to pojawiają się trudności. Okazuje się, że cechy, które wcześniej oceniane były jako zaleta, mają bardzo duże nasilenie, sięgające niemal poziomu obsesji. Sztywne trzymanie się harmonogramu i zasad uniemożliwia spontaniczne działania, co więcej, osoba nie ma nawet czasu na relaks, bo jest zbyt pochłonięta wypełnianiem zadań. Całe życie toczy się wokół wizji takiej osoby, nie ma tu miejsca na potrzeby partnera, nie wspominając o braniu pod uwagę jego zdania – występuje kontrola nad każdym aspektem wspólnego życia. W sytuacji, gdy coś nie idzie zgodnie z założeniem osoby z osobowością anankastyczną, wpada w złość i może próbować odreagować emocje na partnerze.
6. Osobowość anankastyczna jak sobie radzić?
Osobowość anankastyczna zaburza funkcjonowanie na różnych płaszczyznach, a w związku ze swoim perfekcjonizmem, sztywnym trzymaniem się planu i wygórowanymi oczekiwaniami, osoby nią dotknięte często nie są w stanie poczuć satysfakcji w życiu i nie wiedzą, jak sobie radzić z tym.
Rozwiązaniem jest zgłoszenie się na konsultację psychologiczną, dzięki czemu można postawić diagnozę oraz zastanowić się nad przebiegiem przyszłej psychoterapii. Bardzo ważna jest szczera chęć do pracy i gotowość na wprowadzenie zmian.
Psychoterapia może zostać uzupełniona o leczenie farmakologiczne, co jest zalecane w szczególności przy występowaniu chorób współtowarzyszących np. depresja.
Bibliografia
- Cierpiałkowska, L., Soroko, E. (2017). Zaburzenia osobowości Problemy diagnozy klinicznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
- Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10, pobrano z: http://apps.who.int/classifications/apps/icd/icd10online/(dostęp 24.11.22 r.)
- Millon T., Davis R., Millon C., Escovar L., Meagher S. (2005). Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia