Przemoc domowa to problem pojawiający się w wielu rodzinach. Niestety zwykle odbywa się za zamkniętymi drzwiami, w miejscu, które powinno być oazą bezpieczeństwa. Jest ją tym trudniej rozpoznać, że takie rodziny często dla świata wydają się szczęśliwe, a sprawca skutecznie maskuje swoje działania.
Spis treści:
1. Przemoc domowa – co mówi definicja i jakie rodzaje przemocy domowej wyróżniamy?
2. Jak rozpoznać ofiarę przemocy domowej? Portret psychologiczny ofiary przemocy domowej.
3. Jakie są prawa ofiar przemocy domowej?
4. Jak pomóc ofierze przemocy domowej?
5. Przemoc domowa – gdzie zgłosić, gdzie szukać pomocy?
1. Przemoc domowa – co mówi definicja i jakie rodzaje przemocy domowej wyróżniamy?
Definicja przemocy domowej obejmuje różne formy znęcania się nad członkami rodziny. To działania, które powodują cierpienie, pogorszenie zdrowia fizycznego, lub psychicznego ofiary.
Mogą objawiać się one na wiele sposobów, a wśród nich wyróżniamy następujące rodzaje przemocy domowej:
• Przemoc fizyczna to wszelkie formy cielesnego znęcania się nad ofiarą, takie jak bicie, popychanie, duszenie czy uderzanie.
• Przemoc emocjonalna, znana również jako przemoc psychiczna, polega na naruszaniu godności, poniżaniu, szantażowaniu, kontrolowaniu i izolowaniu.
• Przemoc seksualna to wymuszanie działań seksualnych bez zgody — gwałt, molestowanie i wszelkie inne formy niewłaściwego zachowania.
• Przemoc ekonomiczna, czyli kontrolowanie finansów, ograniczanie dostępu do pieniędzy oraz zależność ekonomiczna od sprawcy.
2. Jak rozpoznać ofiarę przemocy domowej? Portret psychologiczny ofiary przemocy domowej
Osobom z zewnątrz z reguły bardzo trudno na pierwszy rzut oka stwierdzić, że w danym domu dochodzi do agresji, jednak można wymienić kilka wskazówek, jak rozpoznać ofiarę przemocy domowej.
Warto zwrócić uwagę na obrażenia na ciele (np. siniaki, krwiaki, rozcięcia), a także na nietypowe wyjaśnienia na temat okoliczności ich powstania (np. „spadłam ze schodów”) lub częstą zmianę tematu. Zdarza się również nieadekwatny do okoliczności lub pory roku ubiór, który ma zasłonić fizyczne ślady. Ofiary często zaczynają się izolować od innych, są niechętne do spotkań, wycofane oraz unikają kontaktu wzrokowego. Podczas rozmowy niechętnie wspominają o sytuacji rodzinnej, a gwałtowne zdarzenia w otoczeniu, mogą wywoływać w nich silny niepokój. Portret psychologiczny ofiar przemocy domowej cechuje się również widoczną zmianą dotychczasowego zachowania, objawami depresji, zaburzeniami lękowymi, czy częstymi wahaniami nastroju.
3. Jakie są prawa ofiar przemocy domowej?
Ofiary przemocy domowej mają prawo do ochrony, wsparcia i sprawiedliwości.
Osoby te mogą zgłosić naruszenia organom ścigania, a także liczyć na pomoc psychologiczną, medyczną i prawną. Należy im także zapewnić bezpieczeństwo np. w postaci przyznania ochrony, zakazu zbliżania się sprawcy lub przydzielenia schronienia.
Prawa ofiar przemocy domowej obejmują też prawa procesowe, takie jak dostęp do informacji na temat postępowania sądowego, możliwości uczestnictwa w procesie, a także do uzyskania odszkodowania lub zadośćuczynienia za doznane szkody. Należy też wspomnieć o prawie do prywatności, które chroni ofiarę przed naruszeniem jej godności i poufności.
Szczegółowe zadania, prawa i obowiązki w tej sprawie reguluje Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
4. Jak pomóc ofierze przemocy domowej?
Ofiary przemocy domowej najczęściej bardzo boją się oprawcy lub są od niego w jakiś sposób uzależnione, tym samym niezwykle trudno jest im samodzielnie podjąć niezbędne kroki. Z tego względu potrzebują wsparcia i zewnętrznej motywacji do działania.
Przede wszystkim ważne jest wysłuchanie i okazanie zrozumienia. Ofiara przemocy domowej powinna mieć poczucie, że nie jest sama i że istnieją miejsca, gdzie może uzyskać pomoc oraz niezbędne informacje. W całym procesie należy wykazać się wrażliwością i empatią, a także koniecznie zapewnić poczucie bezpieczeństwa.
Dobrze jest zachęcać osobę do zgłoszenia sytuacji odpowiednim organom, co pozwoli otrzymać instytucjonalne i prawne wsparcie. Warto też dodać jej odwagi, aby skorzystała z konsultacji psychologicznej, ponieważ psychoterapeuta będzie wiedział, jak pomóc ofierze przemocy domowej, by poradziła sobie z doznaną traumą, a także odbudowała poczucie własnej wartości.
Często nieoceniona okazuje się rozmowa z prawnikiem, który podpowie, co robić i jak uzyskać ochronę. Zatem istotne będzie pokierowanie ofiary do specjalisty, który ma doświadczenie w podobnych sprawach.
5. Przemoc domowa – gdzie zgłosić, gdzie szukać pomocy?
W przypadku doświadczenia przemocy domowej istnieje wiele miejsc, gdzie można zgłosić incydent i szukać pomocy.
Jednym z pierwszych wyborów powinien być komisariat Policji, na którym otrzyma się ochronę oraz cenne informacje o kolejnych krokach, które należy podjąć.
Można skontaktować się także z fundacjami i ośrodkami wsparcia dla ofiar przemocy domowej, które zapewnią pomoc psychologiczną, medyczną, prawną i socjalną. Często prowadzą także specjalne linie telefoniczne, czaty online i darmowe poradnictwo.
W przypadku doświadczania przemocy domowej ważne jest, aby ofiara nie pozostawała w izolacji i jak najszybciej otrzymała pomoc, dzięki której uwolni się od sprawcy i zagrażającej sytuacji.
Bibliografia
- Gmurczyk, D. (2019). Prawa ofiary przemocy domowej w Polsce. Studia Prawnicze, 96(3), 67-82.
- Jurek, P.,Kuczyńska, J. (2016). Przemoc domowa: diagnoza i wsparcie ofiar. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Kurcz, M. (2017). Przemoc w rodzinie: diagnoza i interwencje. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Michalak, A.,Sienkiewicz-Modlińska, K. (2016). Przemoc domowa: rodzaje, skutki, profilaktyka. Difin.