Zespół Aspergera został odkryty i opisany w 1944 roku przez pediatrę Hansa Aspergera, który zauważył, że niektóre dzieci nie rozwijają się prawidłowo w zakresie mowy i funkcji poznawczych, co przekłada się na problemy z budowaniem i utrzymywaniem kontaktów społecznych. Jest to zaburzenie ze spektrum autyzmu, które dotyczy także nastolatków i dorosłych, jakie są objawy? Omawiamy poniżej.
Spis treści:
1. Zespół Aspergera u dorosłych, nastolatków i u dzieci – czym się charakteryzuje i jak go rozpoznać?
2. Diagnoza zespołu Aspergera. Co wyklucza zespół Aspergera?
4. Jak radzić sobie po diagnozie zespołu Aspergera? Gdzie szukać pomocy?
1. Zespół Aspergera u dorosłych, nastolatków i u dzieci – czym się charakteryzuje i jak go rozpoznać?
Pierwsze objawy zespołu Aspergera mogą ujawnić się już u niemowląt (np. niechęć do kontaktu cielesnego, unikanie kontaktu wzrokowego), lecz bardziej wyraźne są na etapie wieku przedszkolnego. Zespół Aspergera jest jednak diagnozowany u dorosłych, nastolatków i u dzieci. Czym się charakteryzuje i jak go rozpoznać?
Zespół Aspergera u dzieci:
Dla dzieci z Zespołem Aspergera jednym z charakterystycznych elementów jest trudność w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych — nie są tym zainteresowane lub robią to w nietypowy sposób np. poprzez bicie innych. Kontakt z innymi utrudniają również deficyty mowy, wiele z nich także doświadcza trudności w rozumieniu komunikacji niewerbalnej, takiej jak gesty czy mimika twarzy. Dzieci mogą mieć ograniczone zainteresowania, skupiając się na jednym temacie czy aktywności. Nie radzą sobie dobrze ze zmianami, a stałość i bezpieczeństwo otoczenia jest dla nich niezwykle istotne.
Zespół Aspergera u nastolatków:
W okresie nastoletnim dziecięce trudności mogą się pogłębiać wraz z rosnącymi wymaganiami społecznymi. Nastolatki z zespołem Aspergera często doświadczają problemów w zrozumieniu niuansów języka potocznego i co za tym idzie tym trudności w nawiązywaniu relacji. Często oceniane są jako dziwne, inne od reszty i niestety mogą być z tego względu wykluczane z grupy rówieśniczej. Pojawia się też problem z elastycznością myślową i adaptacją do zmian. Również realizowanie obowiązków szkolnych może być wyzwaniem, ponieważ nastolatki dążą głównie do zajmowania się swoimi zainteresowaniami.
Zespół Aspergera u dorosłych:
Wprawdzie wiele dorosłych osób z zespołem Aspergera prowadzi stosunkowo normalne życie i nauczyło się wchodzenia w relacje społeczne, to jednak nadal napotykają wyzwania w tym obszarze, jak np. problem ze zrozumieniem sarkazmu lub ironii, z wyrażaniem emocji, czy ujawnianie zachowań nieadekwatnych do sytuacji. Nawet pomimo samodzielności, mogą nie radzić sobie z niektórymi sprawami. Trudność sprawia dostosowanie się do zmian, a także przywiązanie do swoich rytuałów i zainteresowań pochłaniających bardzo dużo czasu.
2. Diagnoza zespołu Aspergera. Co wyklucza zespół Aspergera?
Diagnoza zespołu Aspergera stawiana jest przez specjalistę jak psycholog, czy psychiatra. Istnieje jednak kilka charakterystycznych cech, które mogą zwrócić uwagę rodziców, nauczycieli czy samych zainteresowanych. Są to:
Trudności w komunikacji społecznej — osoby z zespołem Aspergera mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych. Czasem unikają kontaktu wzrokowego i wydają się niezainteresowane rozmową.
Ograniczone zainteresowania — często widoczne są obsesyjne zainteresowania jednym konkretnym tematem, przy jednoczesnym zaniedbywaniu innych dziedzin. Widoczny jest brak elastyczności i przywiązywanie dużej wagi do swoich rytuałów.
Niestandardowe zachowanie — osoby z Zespołem Aspergera mogą wykazywać niestandardowe zachowanie, takie jak powtarzalne ruchy (tzw. Stimy), czy nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne.
Trudności w zrozumieniu komunikacji niewerbalnej, metafor, sarkazmu i ironii — występować mogą trudności w zrozumieniu gestów, mimiki twarzy i innych form mowy ciała. Osoba rozumie wszystko dosłownie, a więc nie wychwyci metafory, sarkazmu lub ironii.
Rozpoznanie zespołu Aspergera wymaga bardzo szczegółowej analizy różnych objawów oraz zachowań osoby. Bardzo ważna jest także diagnostyka różnicująca, aby sprawdzić, co wyklucza zespół Asperera. Istnieją bowiem pewne zaburzenia lub choroby, które swymi symptomami mogą być podobne np.:
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywne;
- ADHD;
- autyzm;
- zespół Hellera;
- zaburzenia afektywne;
- zaburzenia semantyczno-pragmatyczne.
3. Zespół Aspergera a autyzm
Często wiele osób zastanawia się, czym różni się zespół Aspergera a autyzm. Na wstępie warto podkreślić, że Zespół Aspergera jest ze spektrum autyzmu, czyli grupy zaburzeń, które mają pewne podobne objawy, ale mimo wszystko są od siebie odmienne.
Jakie są zatem różnice między zespołem Aspergera a autyzmem?
- Wiek — ze względu na stopień widoczności objawów, zespół Aspergera najczęściej jest diagnozowany w wieku szkolnym, a autyzm w wieku około 2-3 lat.
- Fiksacje na zainteresowaniach — są intensywniejsze w przypadku autyzmu.
- Kontakty społeczne — wprawdzie osoby z zespołem Aspergera mają trudność z budowaniem i nawiązywaniem relacji społecznych, to wiele z nich ma zdolność przystosowania się do innych.
- Rozwój mowy — jest opóźniony w autyzmie.
- Emocje — mniejsza chwiejność emocjonalna zwykle obserwowana jest przy zespole Aspergera.
Niezwykle ważne jest, aby w przypadku objawów ze spektrum autyzmu przeprowadzić bardzo dokładną diagnozę, która pozwoli rozpoznać właściwe zaburzenie.
4. Jak radzić sobie po diagnozie zespołu Aspergera? Gdzie szukać pomocy?
Często trudno stwierdzić, jak sobie radzić po diagnozie zespołu Aspergera i gdzie szukać pomocy, gdyż może to być duże wyzwanie, czy to dla osoby, której dotyczy, czy to dla jej rodziny — a zwłaszcza rodziców, gdy mowa o dziecku.
Co warto zrobić w przypadku rozpoznania? Gdzie szukać pomocy?
Przede wszystkim dobrze jest lepiej poznać zespół Aspergera oraz edukować się na jego temat. Warto rozważyć spotkania z ekspertami, czytanie książek, poradników i artykułów poświęconych tej tematyce.
Warto poszukać wsparcia wśród bliskich, którzy mogą wysłuchać o przeżyciach i obawach, a także dodać otuchy. Poza rozmowami z rodziną i przyjaciółmi istotną pomoc daje psychoterapia, gdyż specjalista ma wiedzę, by opracować strategię radzenia sobie z wyzwaniami wynikającymi z diagnozy zespołu Aspergera, a dodatkowo wspiera wprowadzanie pozytywnych zmian i naukę umiejętności niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie. Dla osób z tym rozpoznaniem oraz ich rodzin funkcjonuje także Ogólnopolski Telefon Autyzmu, czyli anonimowa linia pomocowa, na której eksperci udzielają porad oraz odpowiadają na pytania, co więcej w zespole są również takie osoby, które same mają diagnozę autyzmu. Warto również rozejrzeć się za tematycznymi grupami wsparcia, ponieważ kontakt z tymi, którzy mają podobne trudności, pozwala na wymianę doświadczeń i zmniejszenie poczucia inności oraz izolacji.
Bibliografia
- Attwood T. (2013). Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik, Harmonia Universalis.
- Beck, O., Łakomski, M., Radzimińska A., Weber-Rajek M., Żukow W. (2016). Zespół Aspergera = Asperger syndrome. Journal of Education, Health and Sport., 6(7), s. 652-663.
- Cieszyńska-Rożek, J., Korendo, M. (2018). Zespół Aspergera – wczesne symptomy zaburzenia w sferze społecznej, językowej, motorycznej i poznawczej. Poradnik Językowy, 754(5), s. 38-50.