Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (obsessive-compulsive disorder, OCD) utrudniają koncentrację na codziennych sprawach, ponieważ wiążą się one z pojawianiem się niechcianych myśli oraz koniecznością wykonywania danych czynności.
Spis treści:
- Obsesyjno-kompulsywne zaburzenia – co to jest?
- Czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne to choroba psychiczna?
- Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – objawy, przykłady.
- Skąd się biorą zaburzenia obsesyjno-kompulsywne? Jakie są przyczyny?
- Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – leczenie, psychoterapia. Kiedy pójść na terapię?
1. Obsesyjno-kompulsywne zaburzenia – co to jest?
Obsesyjno-kompulsywne zaburzenia to stan, w którym u chorego występują obsesje i kompulsje.
Obsesje to nachalne myśli, które pojawiają się w głowie osoby chorej, a których nie jest w stanie zatrzymać, ani się pozbyć. Z kolei kompulsje są czynnościami dokonywanymi w odpowiedzi na te natrętne myśli, aby zmniejszyć odczuwanie przykrego napięcia emocjonalnego i lęku.
2. Czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne to choroba psychiczna?
Wiele osób doświadczając obsesji lub kompulsji, zastanawia się, czy to choroba. Jednak trzeba pamiętać, że zjawisko to może występować też u zdrowych osób np. pod wpływem przemęczenia. Co należy podkreślić, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne nie są chorobą, gdyż jak wskazuje nazwa, są zaklasyfikowane jako zaburzenia osobowości. Często są także mylone z zaburzeniem osobowości anankastycznej, w której obsesje i kompulsje również mogą wystąpić, jednak nie są głównym objawem.
3. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – objawy, przykłady
Objawy, na podstawie których rozpoznaje się zaburzenia obsesyjno-kompulsywne to:
- występowanie obsesji lub/i kompulsji;
- postrzeganie swoich objawów jako przesadne lub pozbawione sensu (nie zawsze dotyczy to dzieci);
- objawy są powodem do zmartwień i cierpienia, a także zajmują sporo czasu (przynajmniej godzinę dziennie), co zaburza codzienną aktywność zawodową, szkolną, społeczną;
- przy współwystępowaniu innych zaburzeń psychicznych, aby rozpoznać zaburzenia obsesyjno-kompulsywne muszą występować objawy inne niż typowe dla danego zaburzenia (np. natrętne myśli o jedzeniu u osoby z anoreksją nie są objawem zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych);
- zaburzenie nie jest wynikiem używania substancji psychoaktywnych.
Przykłady zachowań i myśli, które pojawiają się w tym zaburzeniu, mogą dotyczyć różnych obszarów np. osoba może w perfekcjonistyczny sposób dbać o porządek, zmagać się z wulgarnymi myślami, czy posiadać określone rytuały, powtarzane w danych sytuacjach.
Tak więc w praktyce, osobie pojawia się obsesyjna myśl: „na pewno nie zamknąłem drzwi do domu”, a w reakcji na nią wielokrotnie wraca pod dom, aby upewnić się, że drzwi są jednak zamknięte, co jest kompulsją.
4. Skąd się biorą zaburzenia obsesyjno-kompulsywne? Jakie są przyczyny?
Przyczyny zaburzenia są wyjaśniane w różny sposób w zależności od konkretnej koncepcji. Jednak większość z nich próbując udzielić odpowiedź na zagadnienie, skąd się biorą zaburzenia obsesyjno-kompulsywne wskazuje na istotną rolę czynników psychospołecznych oraz biologiczno-genetycznych.
Psychospołeczne uwarunkowania wynikają z kontroli członków rodziny lub innych istotnych osób. Wskazuje się także na występowanie schematów poznawczych oraz nadmiernego poczucia winy, zamartwiania się i przewidywania czarnych scenariuszy, oraz brania nadmiernej odpowiedzialności za innych. Kompulsje są natomiast związane z brakiem umiejętności do radzenia sobie z przykrymi emocjami i lękiem.
Czynniki biologiczno-genetyczne biorą się z nadmiernej aktywności niektórych obszarów w mózgu oraz nieprawidłowej budowy lub funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Badacze wskazują też na rolę gospodarki hormonalnej oraz układów noradrenergicznego, dopaminergicznego, serotoninergicznego i neuroendokrynnego. Co może mieć związek z faktem, że zaburzenia obsesyjno-kompulsywne często współtowarzyszą chorobom jak np. depresja, zaburzenia odżywiania, czy zaburzenia lękowe.
5. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – leczenie, psychoterapia. Kiedy pójść na terapię?
Leczenie związane jest z farmakoterapią, a lekarz najczęściej wystawia receptę na specyfiki z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), TCA (klomipramina), czy SNRI (wenflaksyna). Jednak to nie są wszystkie dostępne możliwości, ponieważ lekarstwa oraz ich dawkę dopiera się według potrzeb konkretnej osoby.
Psychoterapia zalecana dla osób z OCD wywodzi się z nurtu poznawczo-behawioralnego. Zakłada ona zastosowanie m.in. techniki ekspozycji i powstrzymania reakcji (ERP), polegającej na systematycznym konfrontowaniu pacjenta z sytuacjami wywołującymi natręctwa przy jednoczesnym powstrzymywaniu się przed kompulsjami. Dobre efekty daje też psychoedukacja pacjenta.
Bibliografia
- Cwalina, E., Stokwisz, M. Zaraz stanie się coś strasznego. Pierwsza pomoc dla osób zmagających się z OCD i ich rodzin. Pobrano z: https://terapiamasens.pl/grupy-i-treningi/#ksiazka [dostęp 25.01.23r.].
- Krzyszkowiak, W., Kuleta-Krzyszkowiak, M., Krzanowska, E. (2019). Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (OCD) i zaburzeń powiązanych (OCRD). Psychiatr. Pol. 2019; 53(4), s. 825–843.
- Rabe-Jabłońska, J. (2007). Diagnoza i leczenie zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Via Medica Psychiatria, 4(4), s. 160-174.