Uzależnienie od zakupów bardzo często jest bagatelizowanym zjawiskiem na tle innych, jak by się mogło wydawać, groźniejszych nałogów. Jednak nie dajcie się zwieść, każde uzależnienie prędzej czy później będzie się wiązało z negatywnymi konsekwencjami. Jak to jest w przypadku zakupoholizmu? Omawiamy ten temat w poniższym wpisie!
Spis treści:
- Uzależnienie od kupowania, czyli zakupy kompulsywne
- Uzależnienie od zakupów – jakie są objawy?
- Uzależnienie od zakupów ubrań i butów
- Kompulsywne kupowanie książek – uzależnienie od kupowania książek
- Zakupoholizm – skąd się bierze, jakie są przyczyny?
- Gdzie i jak leczyć uzależnienie od zakupów?
1. Uzależnienie od kupowania, czyli zakupy kompulsywne.
Uzależnienie od kupowania, nazywane także zakupoholizmem, kupnoholizmem lub zakupami kompulsywnymi, wiąże się z niepohamowaną chęcią, aby nabywać nowe rzeczy. Osoba nie jest w stanie się powstrzymać przed kolejnymi okazjami, mimo świadomości konsekwencji – a te zdecydowanie zaburzają normalne funkcjonowanie. O jakich skutkach mowa?
- Kredyty, pożyczki i inne długi;
- natrętne myśli o zakupach;
- ciągłe planowanie nowych nabytków;
- pogorszenie relacji z bliskimi osobami;
- brak pieniędzy na niezbędne wydatki np. rachunki;
- zaniedbywanie obowiązków;
- depresja, zaburzenia lękowe.
2. Uzależnienie od zakupów – jakie są objawy?
Zakupoholizm można zaliczyć do grupy uzależnień behawioralnych, czyli czynnościowych. Jakie są objawy? Nałóg ten charakteryzuje się przymusem robienia zakupów i niezdolnością do kontrolowania swojego zachowania, pomimo wiedzy o jego szkodliwości. Co więcej, z czasem obserwuje się konieczność zwiększenia intensywności działań, aby uzyskać pożądany efekt (zjawisko tolerancji), przy czym inne aspekty życia nie są w stanie dostarczyć takiej przyjemności. Osoba nie ma nawet czasu, aby zająć się pozostałymi sprawami, ponieważ każdą wolną chwilę spędza na planowaniu lub robieniu zakupów, które w większości przypadków nie są przydatne, a raczej dokonane pod wpływem impulsu lub chęci zredukowania wewnętrznego napięcia. Uzależnienie od zakupów pochłania znaczącą część domowego budżetu, a więc jest powodem kłótni rodzinnych. Osoba chowa nowe nabytki i kłamie na temat ilości pieniędzy wydanych na nie, czując wyrzuty sumienia i wstyd.
3. Uzależnienie od zakupów ubrań i butów.
Uzależnienie od zakupów może dotyczyć różnej grupy przedmiotów od elektroniki, przez akcesoria domowe aż po nabywanie ubrań i butów. Ta ostatnia kategoria zasługuje na szczególne omówienie ze względu na częstotliwość występowania, jednak wbrew pozorom nie dotyczy wyłącznie kobiet, również dla mężczyzn jest to atrakcyjna forma wydawania pieniędzy. Nie ma się co dziwić, ponieważ „sieciówki” z odzieżą przyciągają klientów oryginalnymi wystawami oraz często zmieniającym się towarem. Tym trudniej odmówić sobie zakupów, gdy sklepy co rusz oferują sezonowe wyprzedaże, pojawia się myśl: „i jak tu nie skorzystać z takiej okazji?!”. Ubrania i buty są też dla wielu osób wyznacznikiem ich pozycji społecznej, modne i markowe mogą pokazać innym, że dobrze się nam powodzi w życiu. Co więcej, dodają pewności siebie i wpływają na wzrost samooceny.
4. Kompulsywne kupowanie książek – uzależnienie od kupowania książek.
Kolejnym produktem, na który często pada wybór osób uzależnionych od zakupów, są książki. Kompulsywne kupowanie książek może mieć związek z chęcią rozwoju intelektualnego oraz bardzo dużą dostępnością nowych tytułów. Niestety ze względu na dużą ilość zakupionej literatury, a także sporą ilość czasu poświęcaną na zakupy, osoba nie ma czasu na ich czytanie – można więc śmiało powiedzieć, że jej zakupy są nieprzydatne. Należy podkreślić, że uzależnienie od kupowania książek także potrafi uszczuplić stan konta, czy nawet spowodować długi.
5. Zakupoholizm – skąd się bierze, jakie są przyczyny?
Przyczyny kompulsywnego kupowania są złożone, ponieważ dotyczą czynników biologicznych, kulturowych oraz psychologicznych. Badacze wskazują, że ważnym wyznacznikiem jest płeć, a kobiety stanowią około 80% osób, których dotyczy zakupoholizm. Także wiek pozostaje nie bez znaczenia – okazuje się, że na uzależnienie od zakupów cierpią głównie młodzi ludzie, znajdujący się w przedziale wiekowym 20-35 lat. Może mieć to związek z faktem, że dopiero stawiają pierwsze kroki w dorosłym świecie i jeszcze nie potrafią rozsądnie zarządzać finansami. Często osoby dokonujące kompulsywnego kupowania nie potrafią w inny sposób poradzić sobie ze stresem, nie otrzymują też wystarczającego wsparcia w tym zakresie od najbliższych, a zakupy pozwalają na szybką poprawę humoru i chwilową ucieczkę od problemów. Również wzorzec kulturowy wpaja przekonanie, że szczęście wiąże się z posiadaniem, a otaczające nas z każdej strony reklamy, tylko zachęcają do wydawania pieniędzy.
6. Gdzie i jak leczyć uzależnienie od zakupów?
Na pytanie, jak leczyć uzależnienie od zakupów, odpowiemy, że najważniejsze jest postawienie trafnej diagnozy, a to musi zostać poprzedzone kontaktem z psychologiem, psychoterapeutą lub psychiatrą. Specjalista przeprowadza szczegółowy wywiad pozwalający na rozpoznanie zakupoholizmu. Może także skorzystać z profesjonalnych narzędzi, jak np.: Skala Bergen Shopping Addiction Scale , Skala opracowana przez Edwards, czy Skala Kompulsywnego Kupowania. Kolejnym krokiem jest ustalenie optymalnego planu leczenia oraz wybór, gdzie ma się ono odbywać. Osoba może zdecydować się na psychoterapię indywidualną, grupową lub jednocześnie brać udział w obydwu formach leczenia. Jeśli zmaga się także z depresją lub zaburzeniami lękowymi, to należy wprowadzić farmakoterapię. Kluczem do sukcesu jest odkrycie, jaka jest przyczyna odczuwania przymusu do kupowania oraz nauka radzenia sobie z przykrymi emocjami w inny, zdrowszy sposób. Zapraszamy do Serdecznego Centrum Psychoterapii.
Bibliografia
- Koryczan, P., Sęktas, M., Dybczak, L., Malicka, K. (2017). Uzależnienie od zakupów – przegląd badań. W: J. Nyćkowiak & J. Leśny (red.), Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce – Nauki humanistyczne i społeczne. Część IV, s. 79–84. Poznań: Młodzi Naukowcy
- Kurylak, I. (2018). Wybrane zagadnienia problematyki kompulsywnego zachowania: uzależnienie od zakupów (oniomania). Warszawa: Wydział Nauk Pedagogicznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Forum Pedagogiczne 2018/1
- Zadka, Ł., Olajossy, M. (2016). Kompulsywne kupowanie w zarysie. Lublin: Psychiatr. Pol. 50(1): , s. 153–164.