Przemoc psychiczna, zwana także emocjonalną, jest formą agresji, która nie wiąże się z użyciem przemocy fizycznej, lecz polega na zastosowaniu różnego rodzaju działań, skutkujących pogorszonym samopoczuciem. Niestety ofiara pozostaje zwykle sama z tą trudnością, ponieważ bardzo trudno jest rozpoznać znęcanie się, które nie zostawia po sobie wyraźnych śladów na ciele.
Spis treści:
1. Definicja przemocy psychicznej – co to jest przemoc psychiczna?
2. Rodzaje przemocy psychicznej – przemoc psychiczna w rodzinie, związku, w pracy i w szkole
3. Jak rozpoznać ofiarę przemocy psychicznej?
4. Jak pomagać ofiarom przemocy? Jak samemu wyrwać się z kręgu przemocy psychicznej?
5. Przemoc psychiczna – gdzie szukać pomocy?
1. Definicja przemocy psychicznej – co to jest przemoc psychiczna?
Definicja przemocy psychicznej związana jest z szerokim zakresem działań i zachowań, gdyż może ona przybierać różne formy, takie jak: wyśmiewanie, ignorowanie, krytykowanie, szantażowanie, izolowanie, grożenie, stosowanie presji emocjonalnej. Jej skutki są być bardzo poważne, prowadząc do pogorszenia zdrowia psychicznego i fizycznego. Warto zaznaczyć, że przemoc psychiczna często towarzyszy innym formom, takim jak przemoc fizyczna, seksualna czy ekonomiczna.
2. Rodzaje przemocy psychicznej – przemoc psychiczna w rodzinie, związku, w pracy i w szkole
Rodzaje przemocy psychicznej można podzielić na wiele kategorii, obejmujących cały wachlarz różnych zachowań.
- Przemoc psychiczna w rodzinie to jedna z najczęstszych form przemocy wobec krewnych – według badań przeprowadzonych przez Krajowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej, aż 60% Polaków doświadczyło tego zjawiska.
- Przemoc psychiczna w związku, gdzie ofiarą staje się parter/ka lub mąż/żona. Często pojawia się szantaż emocjonalny, manipulacja, groźby, kontrola, a także próba odizolowania od otoczenia.
- Przemoc psychiczna w pracy jest istotnym problemem społecznym. Sprawcą mogą być zarówno współpracownicy, jak i przełożony, a zjawisko to nosi nazwę mobbingu, czyli uporczywego nękania, zastraszania lub poniżania.
- Przemoc psychiczna w szkole jest niestety codziennością dla wielu uczniów. Każdego dnia muszą się mierzyć z wykluczeniem, szyderstwami, czy zastraszaniem, co niekorzystnie wpływa na kondycję zdrowia psychicznego, a także uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie również poza szkołą.
Niezależnie jednak od rodzaju przemocy psychicznej, zawsze jej konsekwencje są przykre. Dlatego tak ważne jest budowanie świadomości na ten temat.
3. Jak rozpoznać ofiarę przemocy psychicznej?
Znęcanie się emocjonalne jest bardzo niepozorną formą agresji, ponieważ jak rozpoznać ofiarę przemocy psychicznej, gdy sprawca nie zostawia żadnych, widocznych oznak swoich działań?
Jakie zachowanie może świadczyć o tym, że ktoś doświadcza przemocy psychicznej?
- Unikanie kontaktu z innymi ludźmi;
- lękliwość i nieufność;
- zwiększona skłonność do płaczu i wycofywania się;
- niskie poczucie własnej wartości i brak pewności siebie;
- utrata zainteresowań i hobby;
- przyjmowanie nadmiernej odpowiedzialności za trudności w relacjach z innymi;
- skłonność do samokrytyki;
- nadmierna kontrola swojego zachowania;
- wzmożona wrażliwość na krytykę i odrzucenie.
4. Jak pomagać ofiarom przemocy? Jak samemu wyrwać się z kręgu przemocy psychicznej?
Zwykle w sytuacji, gdy mamy pewność, że ważna dla nas osoba jest ofiarą przemocy psychicznej, pojawia się w nas chęć pomocy. Przede wszystkim nie można robić nic na siłę, a dana osoba musi wyrazić zgodę na otrzymanie wsparcia. Jeśli tak się stanie, to najważniejsze jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, ofiara potrzebuje spokojnego środowiska, w którym odzyska równowagę. Najlepiej jest skonsultować się z instytucjami specjalizującymi się w takich sytuacjach. Należy także zapewnić pomoc psychologiczną, która pomoże poradzić sobie z trudnymi emocjami oraz przeżytą traumą. Podczas rozmowy z ofiarą przemocy psychicznej, okazuj zrozumienie i empatię, zachęcaj do rozmowy o jej problemach tak, aby czuła, że ma na kogo liczyć.
W sytuacji, gdy ktoś chce samemu wyrwać się z kręgu przemocy psychicznej, najważniejsze jest działanie i świadomość, że doświadczało się tego zjawiska. Należy przede wszystkim dążyć do znalezienia wsparcia – czy to od bliskich osób, specjalistów, czy organów państwowych. Trzeba zadbać o swoje potrzeby i pozwolić sobie mówić o emocjach, aby odzyskać kontrolę nad swoim życiem. Warto także przeanalizować przekonania na temat oprawy i swojego poczucia wartości.
5. Przemoc psychiczna – gdzie szukać pomocy?
Jednym z pierwszych miejsc, gdzie ofiary przemocy psychicznej mogą szukać pomocy, są instytucje państwowe. W Polsce funkcjonują miejsca, które zajmują się przeciwdziałaniem takim sytuacjom. Przykładem jest: policja, prokuratura, sądy, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, centra pomocy społecznej oraz ośrodki pomocy dla ofiar przemocy. Jednak wsparcie można uzyskać również w pozarządowych organizacjach jak np. fundacjach. Osoby mogą liczyć na wsparcie psychologiczne, prawne i materialne. Dobrze jest, aby ofiary agresji emocjonalnej skorzystały z psychoterapii, dzięki której lepiej poradzą sobie z przykrymi wspomnieniami i traumą.
Bibliografia
- Krokosz, D., & Pyżalska, J. (2010). Przemoc psychiczna – mechanizmy, skutki, interwencje. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Krajowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej. Przemoc w rodzinie w Polsce. Warszawa, 2014.
- Nachyła, A. (2010). Przemoc w rodzinie. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Pietrzak, J., & Kowalska, J. (2018). Przemoc psychiczna jako problem psychologiczny. Psychiatria Polska, 52(6), 1135-1146.
- Piotrowska, J. (2015). Przemoc psychiczna. Poradnik dla ofiar i świadków. Wydawnictwo Harmonia Universalis.