Mobbing i bullying mają negatywny wpływ na zdrowie psychiczne i emocjonalne dzieci, które się z nimi spotykają. Niestety uczniowie, którzy padają ofiarą silniejszych rówieśników, często nie zgłaszają nikomu tego problemu, z obawy przed pogorszeniem swojej sytuacji. Bardzo ważne jest więc, aby osoby dorosłe – czy to rodzice, czy to nauczyciele, mieli na uwadze tę trudność i potrafili rozpoznać objawy mobbingu i bullyingu w szkole.
Spis treści:
1. Mobbing i bullying – definicja
2. Mobbing i bullying w szkole – jak się objawia? Prześladowanie, znęcanie się, przemoc
3. Bullying w szkole – rodzaje
4. Kto jest ofiarą bullyingu w szkole? Jak rozpoznać przemoc szkolną?
5. Jak przeciwdziałać zjawisku bullyingu w szkołach? Gdzie zgłaszać i gdzie szukać pomocy?
1. Mobbing i bullying – definicja
Definicja mobbingu i bullyingu odnosi się do celowego i regularnego stosowania przemocy psychicznej lub fizycznej. Ofiary doświadczają różnych rodzajów agresywnych zachowań i wiąże się to dla nich z wieloma przykrymi stanami emocjonalnymi. Uniemożliwia to skuteczne realizowanie zadań i niestety może skutkować także rozwojem zaburzeń lękowych, przewlekłego stresu, traumy lub depresji.
2. Mobbing i bullying w szkole – jak się objawia? Prześladowanie, znęcanie się, przemoc
Mobbing i bullying w szkole obejmują całe spektrum różnych zachowań. Najczęściej działania te dotykają jedną osobę, która przez resztę grupy została uznana za słabszą. Sprawcami przemocy szkolnej są natomiast dzieci impulsywne, o niskim progu frustracji i posiadające trudność z dostosowaniem się do panujących zasad.
Jak się objawia mobbing i bullying? Przykładowo:
- niszczenie rzeczy osobistych;
- wyśmiewanie;
- poniżanie;
- wykluczenie z grupy;
- kradzież;
- szantażowanie;
- przezywanie;
- ignorowanie;
- bicie;
- kopanie;
- szarpanie.
3. Bullying w szkole – rodzaje
W związku z tym, że bullying w szkole może dotyczyć różnych zachowań, dokonano podziału na dwie grupy – bezpośredni i pośredni. W skład pierwszej z nich wchodzi bullying związany z fizycznymi atakami na ofiarę (jak np. kopaniem, pluciem, popychaniem, czy zmuszaniem do wykonywania czynności), a także objawiający się agresją słowną przez działania związane przykładowo z grożeniem, prowokowaniem lub przezywaniem. Drugim rodzajem jest bullying pośredni (ukryty). W ramach tego stosowana jest przemoc relacyjna (rozpuszczanie plotek, obmawianie, namawianie do odrzucania ofiary) oraz cyber bullying, czyli dręczenie osoby w sieci.
4. Kto jest ofiarą bullyingu w szkole? Jak rozpoznać przemoc szkolną?
Ofiarą bullyingu w szkole stają się zwykle dzieci lękowe, o niskim poczuciu kompetencji, które często trzymają się na uboczu. Są raczej wrażliwe, ciche i nieśmiałe. Mogą być fizycznie słabsze od grupy, a także niechętnie angażować się w bardziej niebezpieczne zabawy. Ważne jest, aby rodzice i nauczyciele mieli świadomość, jak rozpoznać przemoc szkolną – w tym celu powinni zwracać uwagę na następujące objawy u dziecka:
- samotne spędzanie przerw, dążenie do bycia w pobliżu nauczyciela lub innych dorosłych osób;
- brak opowieści o znajomych, brak spotkań z rówieśnikami po zajęciach;
- wstydliwość i niechęć do udzielania się w klasie;
- lęk przed chodzeniem do szkoły (w tym objawy somatyczne np. bóle brzucha, wymioty);
- częste „gubienie” lub „niszczenie” rzeczy zabieranych do szkoły;
- trudności ze snem, koszmary senne, płacz w nocy;
- brak apetytu;
- małe zainteresowanie szkołą i nauką;
- wahania nastroju, smutek, płaczliwość, nerwowość.
5. Jak przeciwdziałać zjawisku bullyingu w szkołach? Gdzie zgłaszać i gdzie szukać pomocy?
Jednym z najważniejszych sposobów, jak przeciwdziałać zjawisku bullyingu jest edukacja, obejmująca szkolenia dla nauczycieli, rodziców i uczniów, aby podnieść świadomość na temat skutków przemocy i nauczyć, jak reagować na sytuacje związane z agresją.
Dobrze, aby szkoła interesowała się tym zjawiskiem, w tym celu można przeprowadzić anonimową ankietę dla uczniów badającą, jak wielu z nich spotyka się z przemocą. Pomocne są także dyżury nauczycieli podczas przerw, które zmniejszą występowanie niepożądanych zachowań, a także korzystnie wpływają na poczucie bezpieczeństwa uczniów. Kolejnym ważnym sposobem jest budowanie pozytywnych relacji między uczniami. Warto organizować zajęcia, które będą pomagać w integracji uczniów, np. sportowe lub artystyczne.
Temat mobbingu i bullyingu w szkole powinien być również regularnie poruszany w klasie np. podczas godziny wychowawczej. Wychowawca powinien także zadbać o bieżący kontakt z rodzicami oraz poruszać tę problematykę podczas zebrań, co pozwoli wspólnie zastanowić się nad środkami zapobiegawczymi.
Nauczyciele powinni reagować na sytuacje związane z agresją i podejmować odpowiednie kroki, takie jak rozmowy z uczniami i ich rodzicami, lub włączenie do procesu szkolnego pedagoga szkolnego czy psychologa.
Przeciwdziałanie bullyingowi wymaga współpracy ze strony całej społeczności szkolnej. Wszyscy muszą działać razem, aby stworzyć bezpieczne i przyjazne środowisko dla uczniów. Dzieci muszą czuć, że w razie trudności mogą liczyć na kadrę pedagogiczną, powinny także wiedzieć, gdzie zgłaszać i gdzie szukać pomocy, jeśli doświadczą przemocy szkolnej.
Bibliografia
- Czapliński, J., Horoszczak, J. (2016). Przemoc rówieśnicza w szkole, “Rocznik Pedagogiczny”, 2016, nr 35, s. 27-40.
- Kowalska, M. (2007). Bullying w szkole. Difin.
- Orłowski, S. Mobbing i bullying w szkole: Charakterystyka zjawiska i program zapobiegania. Pobrano z: https://www.ore.edu.pl/2023/03/agresja-i-przemoc-2/ {dostęp 15.05.2023r.]
- Szewczyk, R. (2011). Agresja w szkole: mobbing i bullying, “Postępy Psychiatrii i Neurologii”, 2011, Tom 20, nr 4, s. 307-316.
- Strumińska-Kutra, M. (2013). Przemoc w szkole. Wydawnictwo Naukowe PWN.
