Wchodzimy w związek, aby czuć bezpieczeństwo i móc się cieszyć wyjątkowymi chwilami z ukochaną osobą. Niestety nie zawsze relacja przypomina scenariusz filmu romantycznego, a czasem nasz partner/ka okazuje się toksyczną osobą. Wówczas zamiast doświadczać radości, częściej zmagamy się z przykrością – tak to właśnie z reguły wygląda w związku z narcyzem.
Spis treści:
2. Jak rozpoznać, czy jestem w związku z narcyzem?
4. Kryzys w związku z narcyzem – jak sobie radzić?
5. Gdzie szukać pomocy gdy chcemy zakończyć związek z narcyzem?
1. Kto to jest narcyz?
Zwykle pozostaje nierozpoznany przez długi czas, ponieważ potrafi dobrze się ukrywać i owinąć sobie ludzi wokół palca – zatem nic dziwnego, że wiele osób nie umie zdefiniować, kto to jest narcyz.
Osobowość narcystyczna jest zaburzeniem osobowości, czyli utrwalonym wzorcem zachowania, związanym m.in. z:
- wyolbrzymionym poczuciem własnej wartości;
- fantazjowaniem o własnej mocy, zdolnościach, zaletach;
- przekonaniem o wyjątkowości, z którą mogą obcować tylko inne wyjątkowe jednostki;
- oczekiwaniem specjalnego traktowania i przywilejów;
- wykorzystywaniem innych do zaspokajania potrzeb i osiągania celów;
- brakiem empatii;
- zazdrością o sukcesy innych lub pewnością, że to inni zazdroszczą mu/jej;
- arogancją i wyniosłością.
Warto zwrócić uwagę, że osobowość narcystyczna może ujawniać się w różny sposób. Przykładem jest narcyzm wielkościowy, charakteryzujący się wysokim poziomem poczucia własnej wartości, roszczeniową postawą i potrzebą podziwu. Z drugiej strony występuje też narcyzm wrażliwy, czyli jest to narcyz ukryty, ma niską samoocenę, a jego postawa wynika z poczucia niepewności i lęku.
2. Jak rozpoznać, czy jestem w związku z narcyzem?
Związek z narcyzem jest toksyczny, najlepiej można go rozpoznać, gdy brak w nim równowagi – zarówno jeśli chodzi o branie, jak i dawanie, kontrolę, czy możliwość do wyrażania siebie. Jest to także relacja, w której partner/ka jest najważniejsza, wszystko kręci się wokół drugiej osoby i trzeba wręcz „chodzić na paluszkach”, żeby tylko nie zdenerwować takiej osoby, ponieważ wszystko, co odbiega od ich wizji, jest automatycznie złe i wymaga przykrej krytyki. Tak więc nie ma tu miejsca na poszanowanie granic, a tym bardziej na szacunek i empatię. Dodatkowo narcyz wykorzystuje innych do osiągania własnych celów, stosując przy tym przeróżne techniki manipulacji. Czuje także potrzebę, aby być w centrum uwagi, lubi opowiadać o swoich sukcesach, oczekując podziwu.
3. Etapy związku z narcyzem
Tym, co charakteryzuje relację z osobowością narcystyczną, jest cykl przemocy. Oznacza to, że wszystkie etapy w związku z narcyzem będą się ciągle powtarzać, chyba że nastąpi rozstanie.
Zaczyna się pięknie, narcyz idealizuje, rozpieszcza, daje poczucie wyjątkowości, na każdym kroku wykonuje romantyczne gesty. Bardzo szybko wyznaje uczucia i dąży do sformalizowania związku. Wydaje się niezwykle szczery, bo otwarcie mówi o swoich sekretach tak, aby zbudować więź i poznać tajemnice drugiej strony, które później bez skrupułów wykorzysta do osiągania własnych celów.
Podczas takiego okresu miodowego trudno jest nie stracić głowy dla narcyza. Szybko pojawia się przekonanie, że bez tej osoby nie można już żyć. W ten sposób narcyz uzależnia od siebie, a będąc pod wpływem tzw. love bombing (bombardowania miłością), niemal niemożliwe jest zobaczenie czerwonych flag.
Gdy narcyz czuje się pewnie i już wie, że ma drugą osobę w swojej sieci, rozpoczyna się etap dewaluacji, czyli krytyki, poniżania i podporządkowywania. Partner/ka korzysta z wiedzy na temat lęków oraz tajemnic, przy okazji obniżając poczucie własnej wartości i przekonanie do zdolności poradzenia sobie bez niego/jej. Dba jednak, aby czasem pojawiły się miłe momenty, dzięki którym podtrzymuje nadzieję, że „kiedyś będzie dobrze, jak dawniej”.
Wszelkie próby porzucenia takiego związku sprawiają, że cykl zaczyna się od nowa, narcyz ponownie wchodzi w fazę idealizacji, aby nie zostać porzuconym.
4. Kryzys w związku z narcyzem – jak sobie radzić?
Pozostawanie w związku z narcyzem wymaga przede wszystkim przeanalizowania własnych przekonań na temat relacji oraz rozróżnienia fantazji od rzeczywistości. Konieczne jest także pogodzenie się z faktem, że partner/ka się nie zmieni. W takim przypadku należy pracować nad asertywnością i zdolnością do stawiania granic, aby nie dać się wciągnąć w manipulację. Aspektem, na którym warto się skupić, jest również samoocena oraz poczucie własnej wartości, które nie powinny opierać się tylko na zdaniu narcyza.
Jeśli jednak pojawiła się kryzys w związku z narcyzem i chęć, żeby odejść, to dobrze jest odpowiednio się do tego przygotować, zastanowić się, jakimi sposobami i argumentami narcyz będzie próbował z powrotem do siebie przyciągnąć – opracować możliwe scenariusze oraz swoją reakcję na nie. Warto zadbać o zapewnienie sobie bezpiecznego otoczenia, a także o kontakt z zaufanymi osobami, które podpowiedzą, jak sobie radzić.
5. Gdzie szukać pomocy gdy chcemy zakończyć związek z narcyzem?
Toksyczna relacja opiera się na wielu, często skrajnych i intensywnych emocjach. Również, gdy chcemy zakończyć związek z narcyzem, pojawiają się trudności, konflikty oraz próby ponownego wciągnięcia do relacji. Często konsekwencją jest depresja, zaburzenia lękowe, obniżenie poczucia własnej wartości, czy poczucie bezradności. Są to aspekty, nad którymi warto pracować pod opieką specjalisty. Terapia u psychoterapeuty po związku z narcyzem pomaga poradzić sobie ze stratą, przeanalizować przekonania, a także wzmocnić zasoby i samoocenę.
Bibliografia
- Arosławiec, M. Czego boi się narcyz? Pobrano z: zwierciadlo.pl/psychologia/523840,1,czego-boi-sie-narcyz.r [dostęp 24.04.2023r.]
- Butler, A (2021). ABC NARCYZA. Indeks oficjalnej i potocznej terminologii przemocy narcystycznej. E-bookowo
- Hall, J.L. (2021). W cieniu narcyza. Jak rozpoznać toksyczną relację i uwolnić się z niej. Wydawnictwo Kobiece
- Maciantowicz, O., Witowska, J., Zajnkowska, A., Bodecka, M., Skrzypek, M. (2017). Relacja narcyzmu wielkościowego i wrażliwego z typem popełnionego przestępstwa pośród osadzonych w polskich zakładach karnych. Via Medica