Alkoholizm to bardzo poważna choroba, która wiąże się z wieloma negatywnymi sytuacjami, czy
konsekwencjami dla zdrowia osoby uzależnionej. Jednak nie tylko ona doświadcza problemów
wynikających z nadużywania substancji, ponieważ także jej najbliżsi przechodzą trudne momenty.
Nie bez przyczyny mówi się, że gdy jedna osoba w rodzinie jest uzależniona, to cierpią również
pozostałe, a jednym z powodów takiego stanu jest współuzależnienie. Czym jest współuzależnienie
i jakie są jego objawy? Jak przebiega terapia współuzależnienia? Zapraszamy do wpisu!
Spis treści:
- Czym jest współuzależnienie?
- Fazy współuzależnienia.
- Rodzaje współuzależnień.
- Jak wyjść ze współuzależnienia? Terapia współuzależnień.
- Bibliografia.
1. Czym jest współuzależnienie?
Współuzależnienie alkoholowe jest zjawiskiem, które rozwija się na skutek długotrwałego
pozostawania w relacji z osobą uzależnioną od alkoholu. Stanowi ono swego rodzaju próbę
zaadaptowania się do patologicznej sytuacji poprzez utrwalenie niezdrowych wzorców
funkcjonowania oraz schematów myślenia. Wraz z upływem czasu ktoś, kto jest współuzależniony,
rozwija coraz bardziej autodestrukcyjne, szkodliwe (również dla alkoholika) sposoby radzenia
sobie, których celem jest uniknięcie rozpadu rodziny oraz próba ochrony osoby nadużywającej
alkoholu od konsekwencji swojego nałogu. Niestety, w efekcie nie doświadcza ona wielu
negatywnych skutków swojego postępowania, a więc nie czuje motywacji do zmiany. Również
zdrowie psychiczne i fizyczne dla partnera alkoholika ulega pogorszeniu, a w sytuacji, gdy w
rodzinie są dzieci, może rozwinąć się u nich w przyszłości np. syndrom DDA lub objawy
doświadczenia parentyfikacji (czyli brania nadmiernej odpowiedzialności za rodziców). W obliczu
takiego problemu pomocna będzie terapia współuzależnienia.
Przyjrzyjmy się bliżej jakie współuzależnienie daje objawy:
- koncentracji myśli, emocji i zachowania wobec problemu z alkoholem partnera/ki;
- branie odpowiedzialności za działania alkoholika;
- łagodzenie skutków jego decyzji;
- ukrywanie nałogu;
- nadmierna troska o alkoholika (np. karmienie, kąpiel, sprzątanie po nim);
- szukanie usprawiedliwień dla picia partnera/ki;
- wiara, że się zmieni;
- przejmowanie obowiązków za drugą osobę.
2. Fazy współuzależnienia.
Zrozumienie, co czuje i dlaczego partner/ka alkoholika zachowuje się w określony sposób, wymaga
przeanalizowania, jakie są fazy współuzależnienia, ponieważ jego rozwój to proces odbywający się
na przestrzeni czasu.
Faza 1 — członek rodziny zaczyna sporadycznie nadużywać alkoholu, co prowadzi niekiedy do
spięć w domu. W reakcji na to podejmowane są przez partnera/kę takiej osoby próby przeciwdziałania temu, niestety zwykle bez skutku. Pojawiają się wymówki i usprawiedliwienia
oraz postawa wypierania trudności.
Faza 2 — uzależnienie nasila się, a rodzina jest coraz bardziej odizolowana od innych ludzi.
Dochodzi do zwiększenia koncentracji na temacie picia, tym samym nasilają się pretensje,
konflikty, a relacje rodzinne ciągle się pogarszają. Jednocześnie problem z alkoholem jest ukrywany
przed światem.
Faza 3 — na skutek bezsilności spada zaangażowanie w próbę kontrolowania zachowań
alkoholowych i następuje okres koncentracji na zadbaniu o doraźne sprawy. Dezorganizacja życia
rodzinnego wzrasta.
Faza 4 — partner/ka przejmuje całą kontrolę nad życiem rodziny, przy czym osobę uzależnioną
zaczyna traktować jak dziecko. Wcześniejsza złość zamienia się w troskę i chęć zaopiekowania się.
Sytuacja rodziny tymczasowo ulega względnej stabilizacji.
Faza 5 — to moment rozpadu relacji, partner/ka koncentruje się na sprawach bytowych,
środowiskowych, które mogą pomóc jej odejść od toksycznej sytuacji i osoby uzależnionej.
Faza 6 — dochodzi do reorganizacji rodziny po rozpadzie związku. Rodzina na nowo uczy się
funkcjonować bez obecności alkoholika w domu.
Faza 7 — jeśli osoba uzależniona poradzi sobie ze swoim problemem, może zostać ponownie
przyjęta do rodziny. Wówczas podejmowane są próby poradzenia sobie z tą sytuacją i
przystosowania się do współżycia rodzinnego.
3. Rodzaje współuzależnień.
W dotychczasowym rozumieniu tego zjawiska dominowało podejście, że współuzależnienie
dotyczy uzależnienia od osoby nadużywającej alkoholu, jednak z upływem czasu dostrzeżono, że
istnieją inne rodzaje współuzależnień. Mowa przykładowo o pozostawaniu w związku z kimś, kto
zażywa narkotyki, a nawet nie radzi sobie z uzależnieniem behawioralnym (czynnościowym) np.
hazard, zakupoholizm. Niezależnie jednak, czy chodzi o współuzależnienie alkoholowe, czy inne,
zawsze jest to bardzo trudna sytuacja dla całej rodziny.
4. Jak wyjść ze współuzależnienia? Terapia współuzależnień.
Jedną z cech charakterystycznych współuzależnienia jest chęć ocalenia swojego partnera od
uzależnienia — pojawiają się intensywne próby pomocy, nadmierna opieka, czy łagodzenie
negatywnych konsekwencji picia. Niestety z reguły takie działania nie przynoszą skutku, a
alkoholik nie rezygnuje z picia, co wywołuje frustrację, przemęczenie, stres, silny lęk, a bardzo
często także depresję. W takiej sytuacji należy zadbać przede wszystkim o siebie oraz dzieci, jeśli
są w rodzinie. Warto skontaktować się z psychoterapeutą, aby uzyskać wsparcie i dowiedzieć się,
jak wyjść ze współuzależnienia, gdyż nie ma jednej recepty, a każda rodzina wymaga
indywidualnego podejścia. W przypadku rozwoju zaburzeń nastroju lub lękowych dobrze jest też
udać się do lekarza psychiatry, aby zalecił odpowiednią farmakoterapię, która pomoże poprawić
ogólne samopoczucie i będzie wspierać koncentrację na pracy wykonywanej podczas psychoterapii.
Terapia współuzależnień jest niezwykle ważna w poradzeniu sobie z problemem.
5. Bibliografia.
Hędzelek, M., Wnuk, M., Marcinkowski, J. (2009). Choroba współuzależnienia od alkoholu –
diagnoza, konsekwencje, leczenie. Probl Hig Epidemiol 2009, 90(3): 309-315.
