Rodzina jest pierwszym, bardzo ważnym środowiskiem, w którym jako dzieci poznajmy świat — budujemy poczucie własnej wartości oraz uczymy relacji z innymi ludźmi. Niestety, gdy wychowują nas rodzice z problemami, to mogą oni nieświadomie przekazywać nam wzorce utrudniające prawidłowy rozwój, a dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej często skutkuje późniejszymi trudnościami w dorosłości.
W tym artykule przyjrzymy się, czym są rodziny dysfunkcyjne, jakie są objawy Syndromu DDD, jakie problemy rodziców mają największy wpływ na dzieci, oraz jak psychoterapia może pomóc osobom dorastającym w takich warunkach. Zapraszamy do lektury!
Spis treści:
1. Czym są dysfunkcyjne rodziny?
2. Objawy syndromu DDD – jak dysfunkcyjne wzorce rodzicielskie wpływają na rozwój dziecka?
3. Najczęstsze problemy rodziców, które oddziałują na dzieci.
4. Jak psychoterapia może wspierać dorosłe dzieci z dysfunkcyjnych rodzin?
5. Bibliografia.
1. Czym są dysfunkcyjne rodziny?
Rodzina dysfunkcyjna to taka, w której wzorce relacji i komunikacji odbiegają od normy, a podstawowe potrzeby emocjonalne dziecka są zaniedbywane. Sytuacja ta może wynikać z różnorodnych przyczyn jak: nadużywanie alkoholu, obecność chorób/zaburzeń psychicznych rodziców, czy też nadmiernych oczekiwań wobec pociechy.
W takich rodzinach brakuje stabilności, nie ma również poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego lub fizycznego, ani przestrzeni na swobodny rozwój. Dzieci często odczuwają chroniczny stres, niepewność i samotność, co niekorzystnie wpływa na ich psychikę. Co gorsza, w konsekwencji wychowania w dysfunkcyjnej rodzinie, w dorosłym życiu osoby te mogą zmagać się z niską samooceną, trudnościami w relacjach, jak i nadmiernym poczuciem odpowiedzialności za innych.
To, czym są dysfunkcyjne rodziny, bardzo dobrze obrazuje fakt, że mają one swoje niepisane zasady, takie jak „nie mów” (zakaz ujawniania problemów na zewnątrz), „nie ufaj” (brak zaufania do innych ludzi) i „nie czuj” (ignorowanie emocji). Te nakazy i zakazy kształtują dzieci, które uczą się ukrywać swoje uczucia lub potrzeby, rozwijają mechanizmy obronne, by przetrwać w trudnych warunkach.
2. Objawy syndromu DDD – jak dysfunkcyjne wzorce rodzicielskie wpływają na rozwój dziecka?
Objawy Syndromu DDD są złożone i mogą różnić się w zależności od osoby, jednak można wyróżnić kilka charakterystycznych cech, które często charakteryzują dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych:
- Mają trudności z budowaniem trwałych, zdrowych relacji;
- odczuwają silne poczucie wstydu i winy, nawet jeśli nie ma ku temu realnych powodów;
- mają problemy z regulacją emocji, często tłumią uczucia lub wręcz przeciwnie — reagują zbyt intensywnie;
- doskwiera im niska samoocena, brak pewności siebie;
- są nadmiernie samokrytyczne i boją się porażki, krytyki, odrzucenia.
Bez wątpienia, dom rodzinny jest bardzo ważnym miejscem w kontekście naszego rozwoju. Niestety, gdy przeanalizujemy, jak dysfunkcyjne wzorce rodzicielskie wpływają na rozwój dziecka, to dostrzegamy, że zostawiają one piętno na wiele lat, czasem na całe życie. Dzieci dorastające w takim środowisku często muszą mierzyć się z wyzwaniami nieodpowiednimi do ich wieku oraz możliwości, czyli przedwcześnie dorosnąć. Zmuszone są, by przyjąć rolę opiekuna rodzica lub rodzeństwa — w efekcie uczą się przesadnej odpowiedzialności za innych, ale też bagatelizują własne emocje, nie czują, że zasługują na miłość, szacunek i wsparcie, a to utrudnia budowanie zdrowych relacji w dorosłym życiu.
3. Najczęstsze problemy rodziców, które oddziałują na dzieci.
Dorastanie w dysfunkcyjnej rodzinie nie tylko zaburza prawidłowy rozwój, ale także odbiera beztroskie lata, dziecięcą radość i poczucie bezpieczeństwa. Niekorzystna sytuacja w domu oddziałuje przez długie lata, a więc trudno poradzić sobie z konsekwencjami, które wywołuje na dalsze życie. Jakie są najczęstsze problemy rodziców, które oddziałują na dzieci?
Uzależnienia — rodzice nadużywający alkoholu, czy innych substancji często zaniedbują potrzeby swoich pociech, co gorsza stają się one świadkami nieprzewidywalnych zachowań, awantur, patologii. Są również zmuszone przejmować obowiązki domowe, za które odpowiedzialni powinni być dorośli.
Choroby i zaburzenia psychiczne — depresja, lęki oraz inne zaburzenia psychiczne rodzica sprawiają, że dziecko może nie otrzymywać wsparcia i miłości, których potrzebuje. Ponadto, czuje się odpowiedzialne za samopoczucie opiekuna, co prowadzi do chronicznego stresu.
Przemoc — fizyczna, psychiczna i emocjonalna przemoc w domu zaburza poczucie bezpieczeństwa. Taki dom staje się miejscem, które dziecko kojarzy z bólem, a nie miłością.
Brak granic — w rodzinach dysfunkcyjnych rodzice mogą być nadmiernie wymagający lub całkowicie obojętni. Brak wyznaczonych granic sprawia, że dziecko nie uczy się zdrowych wzorców zachowań, a więc może mieć trudności z funkcjonowaniem w społeczeństwie.
4. Jak psychoterapia może wspierać dorosłe dzieci z dysfunkcyjnych rodzin?
Życie osoby z Syndromem DDD wiąże się z cierpieniem i licznymi trudnościami, zaburzającymi zdolność realizowania celów, samorozwój oraz tworzenie zdrowych związków. To zmaganie się z echem przeszłości w postaci ciągle ujawniających się objawów wychowania przez rodziców z problemami.
Jeśli to o Tobie, ważne, abyś poszukał/a profesjonalnej pomocy, bo to, jak psychoterapia może wspierać dorosłe dzieci z dysfunkcyjnych rodzin, jest szansą na osiągnięcie równowagi. Pamiętaj, że nie masz wpływu na to, co było w przeszłości, jednak możesz zatroszczyć się o swoją teraźniejszość i przyszłość.
Dzięki psychoterapii możesz m.in.:
- zrozumieć swoje doświadczenia i ich wpływ na obecne życie;
- odbudować poczucie własnej wartości oraz nauczyć się wyznaczać granice w relacjach;
- rozwijać umiejętności komunikacji;
- poradzić sobie z traumami;
- rozwiązać trudności w budowaniu związków;
- przepracować trudne emocje, takie jak złość, smutek czy wstyd.
W ramach terapii osoby z Syndromem DDD uczą się rozpoznawać dysfunkcyjne wzorce, które przeniosły z dzieciństwa, i jak zastępować je zdrowymi strategiami. Popularne metody pracy obejmują terapię indywidualną, terapię grupową (np. grupy wsparcia dla DDD) oraz terapię rodzinną, jeśli jest to możliwe.
Proces terapeutyczny daje możliwość stworzenia życia, w którym relacje z innymi nie są obciążone dawnymi traumami. Pozwala także zrozumieć, że odpowiedzialność za trudności z dzieciństwa nie spoczywa na dorosłym dziecku, a dzięki temu można odzyskać poczucie kontroli.
5. Bibliografia.
- Cudak, H. (2011). Dysfunkcje rodziny i jej zagrożenia opiekuńczo-wychowawcze. Pedagogika Rodziny, 1/2, 7-14.
- Dąbrowska, A. (2018). Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, czyli kilka słów o funkcjonowaniu oraz konsekwencjach życia w nieprawidłowym środowisku wychowawczym. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 568(3), 3-15.
