Obecnie pogoń za sukcesem jest społecznie gloryfikowana, a osoba ciężko pracująca stawiana jest za wzór do naśladowania. Jednak co w sytuacji, gdy granica między ambicją a obsesją zaczyna się zacierać? Wówczas może pojawić się pracoholizm, czyli uzależnienie od pracy. To cichy wróg, który podstępnie wkrada się w życie, zamieniając pasję w przymus, a sukces w ucieczkę od samego/ej siebie. Warto przyjrzeć się temu zjawisku z szerszej perspektywy, aby zrozumieć jego mechanizmy i nauczyć się rozpoznawać wczesne sygnały ostrzegawcze, zanim uzależnienie od pracy pochłonie nas całkowicie. Zapraszamy do lektury!
Spis treści:
1. Czym różni się pasja od uzależnienia od pracy?
2. Pracoholizm – objawy i przyczyny.
3. Jakie szkody niesie ze sobą chroniczna aktywność zawodowa? Pracoholizm – skutki.
4. Jak terapia pomaga odzyskać równowagę i sens poza pracą?
5. Bibliografia.
1. Czym różni się pasja od uzależnienia od pracy?
Praca może dawać spełnienie, poczucie sensu życia, rozwijać talenty oraz wzmacniać samoocenę. Czasem pochłania nas bez reszty i to bywa piękne, zwłaszcza gdy w parze z zarobkiem idzie nasza pasja do tego, czym się zajmujemy. Jednak gdzie kończy się zdrowe zaangażowanie, a zaczyna uzależnienie od pracy?
Przede wszystkim, pracoholizm to nie to samo co pasja, bo ta nas inspiruje, motywuje oraz prowadzi do zdrowego samorozwoju. Pracoholizm, wręcz przeciwnie — wyniszcza. To przymus działania, który nie wynika z radości, lecz z wewnętrznej presji, lęku przed „nicnierobieniem”, przed utratą wartości.
To, czym się różni pasja od uzależnienia od pracy, to fakt, że pracoholik:
• nie umie odpoczywać;
• ma poczucie winy, gdy nie pracuje;
• unika emocji i problemów poprzez aktywność zawodową;
• poświęca inne obszary życia oraz relacje na rzecz aktywności zawodowej.
Czy pracoholizm to choroba? Z pewnością można powiedzieć, że dla wielu osób jest formą ucieczki oraz niezdrowego mechanizmu obronnego — czasem przed samotnością, czasem przed trudnymi uczuciami, a czasem przed poczuciem pustki, czego skutkiem jest właśnie uzależnienie od pracy.
2. Pracoholizm – objawy i przyczyny.
Pracoholizm — co to właściwie jest? W świecie psychologicznym uznawany jest za uzależnienie behawioralne, a to oznacza, że uzależniona osoba nie sięga nałogowo po substancję, ale po określoną aktywność — w tym przypadku po pracę.
Po czym rozpoznać pracoholizm — objawy, które warto znać:
• obsesyjne myślenie o pracy, nawet w czasie wolnym;
• systematyczne przekraczanie godzin pracy, nawet kosztem zdrowia czy bliskich;
• lęk lub poczucie winy w sytuacjach odpoczynku;
• zaniedbywanie relacji i zainteresowań pozazawodowych;
• brak granic między pracą a życiem prywatnym (np. zabieranie laptopa na urlop).
Test na pracoholizm nie musi być skomplikowany, aby wstępnie stwierdzić, czy są powody do zmartwienia, wystarczy zadać sobie kilka pytań:
1) Czy umiem zostawić pracę na później?
2) Czy czuję się gorszy/a, gdy nie jestem produktywny/a?
3) Czy regularnie rezygnuje z innych aktywności oraz spotkań z bliskimi, by zająć się pracą?
4) Czy praca zajmuje większość mojego życia?
Jeśli większość odpowiedzi brzmi „tak”, to warto się skonsultować ze specjalistą jak np. psycholog, psychoterapeuta lub psychiatra, aby otrzymać profesjonalną diagnozę oraz wsparcie.
Pracoholizm – przyczyny tego zjawiska zwykle tkwią głęboko zakorzenione w nas. Często to niskie poczucie własnej wartości wzbudza przekonanie, że trzeba coś osiągnąć, by być wystarczająco dobrym/ą, a więc praca jest metodą dowartościowania się. Nie bez znaczenia są także wzorce wyniesione z domu rodzinnego, bo jeśli jako dziecko otrzymywało się warunkową miłość, pochwały jedynie za sukcesy, to w dorosłości możemy wierzyć, że tylko, gdy coś osiągamy, zasługujemy na uznanie i szacunek otoczenia. Warto również wspomnieć, że praca jest formą odwrócenia uwagi od trudnych emocji — łatwiej jest nie myśleć, nie odczuwać, gdy nasz czas ciągle wypełniają obowiązki zawodowe.
3. Jakie szkody niesie ze sobą chroniczna aktywność zawodowa? Pracoholizm – skutki.
Skutki pracoholizmu bywają niezwykle przykre dla osoby, która cierpi z powodu uzależnienia od pracy, zwłaszcza że występują one zarówno fizycznie, psychicznie, jak i społecznie. Żeby lepiej zrozumieć to zagadnienie, przyjrzyjmy się bliżej każdej sferze z osobna.
Fizyczne skutki pracoholizmu:
• przemęczenie;
• chroniczny stres;
• bezsenność;
• bóle głowy;
• problemy żołądkowe;
• obniżona odporność,
• choroby psychosomatyczne.
Psychiczne skutki pracoholizmu:
• wypieranie potrzeb emocjonalnych;
• depresja, stany lękowe;
• wypalenie zawodowe;
• trudność w odczuwaniu przyjemności (anhedonia);
• utrata sensu i radości z życia;
• uzależnianie samooceny od sukcesów w pracy.
Społeczne skutki pracoholizmu:
• rozpad relacji (z partnerem, dziećmi, przyjaciółmi);
• samotność;
• izolacja emocjonalna;
• uzależnienie od zewnętrznego uznania.
Choć pracoholizm często bywa chwalony przez otoczenia („ale jesteś pracowity/a!”, „ambitny/a!”), to niestety cena takiej postawy jest bardzo wysoka. To nie tylko fizyczne zmęczenie, ale także możliwość kryzysów egzystencjalnych i psychicznych, zwłaszcza w obliczu utraty pracy, choroby lub wypalenia. Co gorsza, człowiek, który zaniedbał wiele relacji na rzecz pracy, może pozostać z tymi trudnościami sam, a to tylko pogarsza samopoczucie.
4. Jak terapia pomaga odzyskać równowagę i sens poza pracą?
W wyjściu z pracoholizmu najważniejsze jest… zatrzymanie się, uznanie, że coś jest nie tak, że sukces zawodowy nie powinien być jedyną wartością w życiu.
Zastanawiając się, czy pracoholizm to choroba, warto wiedzieć, że jest to zjawisko wymagające pomocy psychoterapeutycznej, a czasem także leczenia farmakologicznego (np. przy objawach depresji), ponieważ prowadzi do zaburzenia funkcjonowania w wielu obszarach życia.
Psychoterapia pomaga:
• zidentyfikować źródła uzależnienia od pracy;
• rozpoznać ukryte potrzeby i deficyty emocjonalne;
• odzyskać kontakt ze sobą i swoimi wartościami;
• nauczyć się odpoczywać bez poczucia winy.
W terapii często pojawia się pytanie: kim jestem, jeśli nie pracuję?. To trudne, ale ważne pytanie. Bo życie to coś więcej niż efektywność i wykresy.
Podsumowując, jak wyjść z uzależnienia od pracy? Pierwszym krokiem jest rozumienie, że ma się problem oraz szukanie profesjonalnej pomocy u psychologa lub lekarza psychiatry. Dobrą metodą jest też uczestnictwo w grupach wsparcia, gdzie ma się kontakt z osobami o podobnych doświadczeniach. Osoby uzależnione od pracy powinny skoncentrować się na nauce uważności, rozpoznawaniu własnych emocji i potrzeb, oraz wprowadzaniu zdrowej równowagi między aktywnością zawodową a czasem na odpoczynek.
Jeśli podejrzewasz, że dotyczy Cię problem uzależnienia od pracy, warto zapytać siebie: czy naprawdę żyję, czy tylko działam? I jeśli odpowiedź boli, to dobry moment, by poszukać pomocy. Bo życie to coś więcej niż praca, a sukces nie powinien być jedynym wyznacznikiem własnej wartości.
5. Bibliografia.
- Chrapek, E. (2022). Pracoholizm – charakterystyka zjawiska. Pobrano z: https://bibliotekanauki.pl/chapters/2141030 [dostęp 23.06.2025 r.]
- Wojdyło, K. (2016). Uzależnienie od pracy. Teoria – diagnoza – psychoterapia. Stowarzyszenie Natanaelum Instytut Psychoprofilaktyki i Psychoterapii.
