Kryzys życiowy może spotkać każdego z nas, co gorsza zdarza się, że nadchodzi zupełnie niespodziewanie, jednocześnie zaburzając całe nasze funkcjonowanie. Niekiedy u jego podłoża leży dramatyczne wydarzenie, takie jak np. utrata pracy, rozpad związku, czy choroba, a innym razem przychodzi bez jednego, konkretnego powodu, za to jako nagromadzenie stresu i poczucie, że nie dajemy już rady. Niezależnie od przyczyny, kryzys wytrąca nas z równowagi emocjonalnej, burzy poczucie sensu oraz bezpieczeństwa. W takich momentach trudno podejmować decyzje, zaufać sobie lub wyobrazić sobie własną przyszłość. Choć kryzys z reguły wiąże się z cierpieniem, to może być też momentem zwrotnym — impulsem do zmiany, głębokiej transformacji. Jednak to, co istotne, to fakt, że w tym procesie nie trzeba być samemu/ej, ponieważ psychoterapia oferuje bezpieczną przestrzenią, w której osoba doświadczająca kryzysu odzyskuje kontakt ze sobą, swoimi emocjami oraz potrzebami. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się temu, czym jest kryzys, jakie niesie skutki psychiczne, jak wygląda pomoc terapeutyczna i w jaki sposób z trudnego momentu może narodzić się wewnętrzna zmiana.
Spis treści:
1. Czym jest kryzys i jak wpływa na psychikę?
2. W jakich sytuacjach może pojawić się kryzys życiowy?
3. Jak wygląda praca terapeutyczna w sytuacjach kryzysowych?
4. Kiedy kryzys może być początkiem zmiany?
1. Czym jest kryzys i jak wpływa na psychikę?
Kryzys to stan intensywnego napięcia emocjonalnego, które powstaje w wyniku nagłego lub trudnego do udźwignięcia wydarzenia. Zaburza on nasze życie, ponieważ przekracza nasze dotychczasowe sposoby radzenia sobie i prowokuje do zmiany. W psychologii kryzys nie jest pojęciem jednoznacznie negatywnym, mimo że często wyzwala cierpienie, to bywa również momentem przełomowym, w którym może dojść zarówno do załamania, jak i samorozwoju. Żeby lepiej zrozumieć, czym jest kryzys i jak wpływa na psychikę, warto wiedzieć, że zwykle towarzyszą mu trudne emocje takie jak: lęk, smutek, złość, rozpacz, czy poczucie wewnętrznej pustki. Osoba może czuć się zagubiona, pozbawiona kontroli, a nawet doświadczać myśli samobójczych.
Psychiczny wpływ kryzysu jest wielowymiarowy — cierpi nie tylko emocjonalna strona życia, ale także poznawcza, co za tym idzie, myślenie staje się chaotyczne, trudno podjąć jakąkolwiek decyzję, a także występuje natrętne rozmyślanie. Ciało także reaguje na stres: pojawiają się problemy ze snem, napięcie mięśniowe, zmęczenie. Często kryzys odbija się na relacjach i codziennym funkcjonowaniu. To stan, który bez dwóch zdań — wymaga uwagi oraz wsparcia.
2. W jakich sytuacjach może pojawić się kryzys życiowy?
Każdy z nas, niezależnie od wieku, płci, statusu związku, czy pozycji zawodowej, może na którymś etapie doświadczyć poczucia zagubienia. Nic dziwnego, ponieważ lista, w jakich sytuacjach może pojawić się kryzys życiowy, jest naprawdę długa — czasem wywołany jest przez konkretne wydarzenie, innym razem przez długotrwały stres.
Do najczęstszych przyczyn należą:
- śmierć bliskiej osoby;
- rozwód lub rozstanie;
- utrata pracy, zmiana zawodowa;
- poważna diagnoza medyczna (własna lub bliskich);
- narodziny dziecka (szczególnie w kontekście depresji poporodowej);
- wypalenie zawodowe;
- problemy finansowe;
- emigracja, przeprowadzka, zmiana otoczenia;
- kryzysy egzystencjalne (poczucie pustki, braku sensu).
Nie każdy kryzys musi wynikać z jednego, traumatycznego zdarzenia, a dla niektórych osób przełomem okazują się sytuacje „pozytywne”: awans, małżeństwo, przejście na emeryturę. To, co wspólne, to wewnętrzne poczucie, że znany porządek świata się zachwiał, a dawne sposoby radzenia sobie przestały działać.
3. Jak wygląda praca terapeutyczna w sytuacjach kryzysowych?
Terapia w kryzysie życiowym koncentruje się przede wszystkim na udzieleniu wsparcia emocjonalnego, aby przywrócić poczucie bezpieczeństwa. Osoba otrzymuje przestrzeń, aby swobodnie opowiedzieć o tym, co przeżywa — bez oceniania, z empatycznym i świadomie obecnym specjalistą. Terapeuta pomaga nazwać emocje, zrozumieć reakcje organizmu oraz uporządkować chaos wewnętrzny.
Jak wygląda praca terapeutyczna w sytuacjach kryzysowych? W pierwszej fazie terapii najistotniejsze jest ustabilizowanie stanu psychicznego, w tym celu terapeuta może wprowadzić np. techniki redukcji stresu, pracę z oddechem lub psychoedukację o mechanizmach kryzysu. Stopniowo pojawia się przestrzeń na analizę sytuacji, eksplorowanie znaczenia kryzysu oraz szukanie rozwiązań.
W zależności od nurtu terapeutycznego, podejście psychoterapeuty może być różne, przykładowo może to być proces krótko- lub długoterminowy. Warto pamiętać, że terapia nie daje gotowych odpowiedzi, ale wyposaża w narzędzia do radzenia sobie, lepszego rozumienia siebie i wzmacnia sprawczość. Już sama obecność wspierającego profesjonalisty może być ogromnie kojąca.
4. Kiedy kryzys może być początkiem zmiany?
Choć w chwili trwania kryzysu życiowego trudno w to uwierzyć, to dla wielu osób staje się on punktem zwrotnym. To moment, w którym zatrzymujemy się, zadajemy pytania o sens, wartości, potrzeby. Czasem dopiero wtedy odkrywamy, że dotychczas nie żyliśmy w zgodzie ze sobą — w relacjach, pracy, czy stylu życia… i te obszary nam nie służyły. Wówczas, pomimo trudnych emocji, okazuje się, że jesteśmy w sytuacji, kiedy kryzys może być początkiem zmiany — zmiany na lepsze.
Ten proces pozytywnej transformacji bardzo wspiera psychoterapia. Pomaga zrozumieć, co kryzys ujawnia, jakie lekcje ze sobą niesie, a ponadto uczy zdrowego kontaktu ze swoimi emocjami, stawiania granic oraz ogólnego dbania o siebie. Czasem to pierwszy moment w życiu, gdy osoba zaczyna się sobą opiekować, mówić „nie”, wyrażać własne potrzeby. Kryzys może być szansą na dogłębne poznanie siebie i zbudowanie swojej codzienności tak, by byłą bardziej spójna z naszymi wartościami lub potrzebami.
Jednak taka zmiana nie dzieje się z dnia na dzień, ponieważ jest procesem, któremu mogą towarzyszyć różnorodne emocje — ale to właśnie z trudnych momentów najczęściej wyrastają decyzje, które prowadzą do korzystnej zmiany.
5. Bibliografia.
- Skłodowski, H. (2010). Człowiek w kryzysie – psychospołeczne aspekty kryzysu. Przedsiębiorczość i Zarządzanie. Tom XI, zeszyt 1.
- Wróblewska, H. M. (2022). Krytyczne doświadczenia życiowe jako źródło zmian w kierunku potraumatycznego rozwoju. Studia Edukacyjne, 66, 61–73.
