Terapia logopedyczna dla dzieci z autyzmem jest bardzo ważną sprawą, ponieważ często młodsi ze spektrum autyzmu borykają się z trudnościami w porozumiewaniu się, a odpowiednie działania wspierają ich rozwój zdolności komunikacji, co nie tylko pomaga im poprawić samą mowę, lecz także lepiej ją zrozumieć u innych i efektywniej wyrażać swoje potrzeby oraz emocje. W tym wpisie przybliżymy, na czym polega terapia logopedyczna w pracy z dziećmi z autyzmem i jakie metody są najczęściej stosowane.
Spis treści:
1. Czym jest autyzm i jakie daje objawy?
2. Autyzm a mowa – jakie wyzwania w komunikacji pojawiają się u dzieci z autyzmem?
3. Jak wygląda terapia logopedyczna dla dziecka z ASD? Jakie narzędzia stosują logopedzi w pracy z dzieckiem autystycznym?
4. Bibliografia.
1. Czym jest autyzm i jakie daje objawy?
Autyzm, zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD), to całościowe zaburzenie rozwoju, które wpływa na sposób, postrzegania świata, przetwarzania informacji oraz nawiązywania relacji z innymi. Spektrum oznacza, że zarówno objawy, jak i ich nasilenie mogą się różnić między osobami z taką diagnozą — od łagodnych po ciężkie. Choć każde dziecko jest wyjątkowe, istnieją pewne wspólne cechy charakterystyczne, po których można rozpoznać, czym jest autyzm.
Jakie daje objawy autyzm?
Trudności w komunikacji — mogą obejmować opóźnienie mowy, ograniczone słownictwo lub nawet całkowity brak mowy. Dzieci z autyzmem często mają problemy z rozumieniem języka, gestów czy tonacji.
Problemy w interakcjach społecznych — pojawia się unikanie kontaktu wzrokowego, trudności z nawiązywaniem relacji czy rozumieniem emocji innych ludzi. Daje to wrażenie, że dziecko jest “zamknięte w sobie”.
Powtarzalne zachowania — częstym objawem są tzw. stereotypie, czyli powtarzalne ruchy (np. machanie rękami, kołysanie się) lub uporczywe trzymanie się rutyn i schematów dnia.
Ograniczone zainteresowania — dzieci z autyzmem często wykazują intensywne zainteresowanie jednym tematem lub obiektem, ignorując inne aspekty otoczenia.
Nadwrażliwość sensoryczna — silniejsza reakcja na bodźce zmysłowe, np. światło, dźwięki czy dotyk.
Rozpoznanie autyzmu zazwyczaj następuje we wczesnym dzieciństwie, gdy rodzice zauważają odstępstwa w rozwoju swojej pociechy. Ważne jest, aby objawy były obserwowane i odpowiednio wcześnie konsultowane ze specjalistami, co umożliwia rozpoczęcie terapii wspierającej rozwój.
2. Autyzm a mowa – jakie wyzwania w komunikacji pojawiają się u dzieci z autyzmem?
Dzieci z autyzmem często doświadczają trudności w obszarze komunikacji, co niestety utrudnia ich codzienne funkcjonowanie. Warto wiedzieć, że te problemy z mową mogą przybierać różnorodne formy, w zależności od stopnia nasilenia autyzmu, a wyzwania te dotyczą nie tylko samej zdolności mówienia, ale również zdolności do rozumienia języka, komunikacji niewerbalnej, czy nawiązywania kontaktów poprzez dialog.
Opóźnienie rozwoju mowy to jeden z najszybciej dostrzegalnych objawów autyzmu, gdyż dzieci zaczynają mówić znacznie później niż ich rówieśnicy, a niektóre mogą w ogóle nie rozwijać się w tym obszarze. Często mają trudności z nawiązywaniem kontaktu słownego, co znacznie ogranicza ich zdolność wyrażania potrzeb, emocji i myśli.
Jakie wyzwania w komunikacji pojawiają się u dzieci z autyzmem?
Echolalia, czyli powtarzanie słów lub zdań. Dziecko może powtarzać zasłyszane frazy, ale nie zawsze rozumie ich znaczenie. Czasem zjawisko to występuje natychmiast po usłyszeniu czegoś, a czasem dopiero po jakimś czasie.
Problemy z rozumieniem języka, a szczególnie bardziej złożonych koncepcji, metafor, sarkazmu czy niuansów emocjonalnych. Może występować brak zrozumienia, że to, co mówią inni, odnosi się do ich potrzeb lub sytuacji, co prowadzi do nieporozumień.
Brak elastyczności w komunikacji, czyli trudności w dostosowywaniu się do zmieniających się sytuacji. Dzieci mają problem z inicjowaniem rozmów, kontynuowaniem ich lub dostosowywaniem swojego stylu mowy do odbiorcy. Często preferują poruszanie się wokół tych samych tematów, co może utrudniać nawiązywanie i utrzymanie relacji społecznych.
Problematyczna komunikacja niewerbalna związana z trudnością w korzystaniu z gestów, mimiki, czy kontaktu wzrokowego. Dzieci z autyzmem unikają spojrzenia w oczy, co może być postrzegane jako brak zainteresowania rozmową lub relacją. Brak umiejętności odczytywania mowy ciała innych osób dodatkowo utrudnia zrozumienie intencji rozmówcy.
Wyzwania w komunikacji, z którymi mierzą się dzieci z autyzmem, wymagają specjalistycznej terapii logopedycznej. Praca nad rozwojem mowy i komunikacji jest niezbędna, aby wspomóc najmłodszych w nawiązywaniu relacji, wyrażaniu potrzeb oraz uczestniczeniu w życiu społecznym.
3. Jak wygląda terapia logopedyczna dla dziecka z ASD? Jakie narzędzia stosują logopedzi w pracy z dzieckiem autystycznym?
Terapia logopedyczna dla dziecka z autyzmem jest indywidualnie dostosowana do potrzeb każdego pacjenta, a jej głównym celem jest rozwój umiejętności komunikacyjnych — werbalnych i niewerbalnych. Na początek logopeda przeprowadza diagnozę, aby lepiej zrozumieć trudności dziecka, co pozwala opracować plan pracy.
Oczywiście to, jakie narzędzia stosują logopedzi w pracy z dzieckiem autystycznym, może zależeć od wielu czynników np. stopnia zaburzenia mowy. Przykładowo:
- PECS (Picture Exchange Communication System) — to system komunikacji za pomocą obrazków, który pozwala dziecku wymieniać obrazki na to, czego potrzebuje. Pomaga w nawiązywaniu kontaktu, zwłaszcza jeśli dziecko nie mówi.
- Makaton jest metodą, która łączy gesty z obrazkami i słowami, co ułatwia komunikację dzieciom z trudnościami w mowie werbalnej.
- Terapia behawioralna (ABA), stosowana do wzmacniania pozytywnych zachowań komunikacyjnych poprzez nagrody.
- Ćwiczenia artykulacyjne, które pomagają dzieciom, które już mówią, poprawić wyraźność i zrozumiałość mowy.
- Nauka komunikacji niewerbalnej dla dzieci, które nie mówią, uczone są wówczas alternatywnych form wyrażania emocji i potrzeb, jak gesty czy mimika.
Terapia logopedyczna ma na celu poprawę komunikacji i jakości życia dziecka oraz jego rodziny, więc w razie dostrzegania wszelkich niepokojących objawów u pociechy, należy poszukać specjalistycznej pomocy.
4. Bibliografia.
- Januszczak, K. (2018). Terapia logopedyczna dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Studium przypadku. Biuletyn Logopedyczny Nr 32, 2018.
- Stasiak, M. (2018). Diagnoza i terapia logopedyczna dziecka z autyzmem atypowym – studium przypadku. Informator Polskiego Związku Logopedów, nr 1/15/2018.