Czy zdarzyło Ci się kiedykolwiek umniejszać swoją rolę w odniesionym sukcesie? Na słowa pochwały powiedzieć „dziękuję, miałem/a szczęście”, lub pomyśleć „to kwestia przypadku”, „udało mi się tylko przez pomoc innych”? Jeśli zamiast docenić własny wkład i trud pracy, które umożliwiły doprowadzenie działań do końca, przeceniasz wagę okoliczności zewnętrznych lub ciągle obawiasz się, że osoby z otoczenia odkryją Twoją niekompetencję, to możesz zmagać się z syndromem oszusta, czyli psychologicznym zjawiskiem, które dotyka wiele ambitnych i zdolnych osób.
Na czym dokładnie polega syndrom oszusta i jakie daje objawy? Zapraszamy do przeanalizowania tego w naszym nowym wpisie!
Spis treści:
1. Czym jest syndrom oszusta i kto jest na niego narażony?
2. Jakie są objawy syndromu oszusta?
a) Syndrom oszusta w pracy.
b) Syndrom oszusta w związku.
3. Jak pokonać przekonanie, ze nie zasługujesz na swój sukces?
4. Syndrom oszusta – leczenie. Jak psychoterapia może pomóc?
5. Bibliografia.
1. Czym jest syndrom oszusta i kto jest na niego narażony?
Syndrom oszusta to wewnętrzne, niewspierające przekonanie, że sukcesy, jakie osiągamy, nie są zasługą naszej pracy lub umiejętności, lecz przypadku, życzliwości innych, czy sprzyjających okoliczności.
Co gorsza, to, czym jest syndrom oszusta, to również zjawisko, że osobom doświadczającym tego stanu towarzyszy ciągła obawa, że w każdej chwili mogą zostać zdemaskowane przez otoczenie jako niekompetentne, mimo że faktycznie mają odpowiednie kwalifikacje, zdolności.
Na syndrom oszusta szczególnie narażone są osoby ambitne i o wysokim poziomie perfekcjonizmu, które nie akceptują żadnych niedoskonałości w swoim działaniu, a każde potknięcie traktują jak życiową porażkę. Dotyka on także tych z niskim poczuciem własnej wartości oraz tych, którzy doznali już umniejszania ich wartości przez otoczenie. Syndrom oszusta można zaobserwować również u osoby z ADHD, która może zmagać się z nadmiernym samokrytycyzmem.
2. Jakie są objawy syndromu oszusta?
Syndrom oszusta objawia się głównie przez wewnętrzne zwątpienie w siebie i swoje kompetencje. Osoby nim dotknięte często umniejszają swoje sukcesy, przypisując je szczęściu lub pomocy innych. Cierpią na chroniczny lęk przed oceną i porażką, co prowadzi do nadmiernej ostrożności lub wręcz unikania podejmowania nowych wyzwań.
Po czym rozpoznać, że może to dotyczyć Ciebie? Zwróć uwagę, jakie są objawy syndromu oszusta:
- Ciągłe przekonanie, że nie zasługujesz na swoje osiągnięcia, niezależnie od dowodów na ich obecność;
- uważanie, że sukcesy są wynikiem szczęścia, przypadku lub pomyłki, a nie własnych umiejętności i ciężkiej pracy;
- niemożność przyjęcia pochwał i komplementów od innych;
- stały lęk, że inni w końcu odkryją, iż nie jesteś tak kompetentny, jak się wydaje;
- nadmierne dążenie do doskonałości, które często prowadzi do nieustannej samokrytyki i strachu przed porażką;
- ciągłe porównywanie swoich osiągnięć z sukcesami innych oraz przekonanie, że zawsze wypadasz gorzej;
- poczucie, że nie jesteś wystarczająco dobry/a, co może prowadzić do chronicznego stresu, wypalenia;
- strach przed podjęciem nowych zadań lub wyzwań, obawa, że nie sprostasz oczekiwaniom, co może hamować rozwój osobisty i zawodowy.
Szczególnie dotkliwymi i często zgłaszanymi sytuacjami są te, gdy pojawia się syndrom oszusta w pracy oraz syndrom oszusta w związku, przeanalizujmy je więc dogłębniej.
Syndrom oszusta w pracy może objawiać się poprzez nieustanne poczucie niedostatecznych kompetencji, mimo zdobytych kwalifikacji i pochwał przełożonych. Osoba może czuć, że nie zasługuje na awans lub obawiać się, że wkrótce zostanie zwolniona.
Syndrom oszusta w związku może powodować przekonanie, że partner kocha nas przez przypadek, brak tzw. lepszych opcji lub wkrótce zorientuje się, że nie jesteśmy wystarczająco dobrzy. To może prowadzić do nadmiernego dostosowywania się do oczekiwań drugiej osoby oraz unikania konfrontacji.
3. Jak pokonać przekonanie, że nie zasługujesz na swój sukces?
Życie z nieustannym poczuciem własnej niekompetencji może prowadzić do wielu przykrości, a w skrajnych przypadkach nawet do depresji. Pierwszym, co należy zrobić, aby pokonać przekonanie, że nie zasługujesz na swój sukces, jest uświadomienie sobie, że taki problem istnieje. Ważne jest, aby nauczyć się dostrzegać swoje osiągnięcia i przypisywać je własnym kompetencjom, a nie przypadkowi — tu dobrą praktyką jest prowadzenie dziennika sukcesów, w którym zapisujemy swoje osiągnięcia, podjęte działania oraz pochwały od innych.
Obszarem, nad którym praca przyniesie dobre rezultaty, jest też samoakceptacja, dzięki której mamy większą wyrozumiałość dla siebie, nawet w obliczu drobnych niepowodzeń. Także nadmierny perfekcjonizm to coś, co stoi na przeszkodzie do uznawania własnych osiągnięć, dlatego tak ważne jest nauczenie się, że nie trzeba być idealnym, aby być kompetentnym. Przydatne może być również rozmawianie o swoich obawach z osobami, którym ufamy i mogą pomóc spojrzeć na sytuację obiektywnie.
4. Syndrom oszusta – leczenie. Jak psychoterapia może pomóc?
Psychoterapia stanowi skuteczną metodę leczenia syndromu oszusta, pomagając przełamać destrukcyjne wzorce myślowe. Przede wszystkim umożliwia uświadomienie sobie, że uczucia nieadekwatności i lęk przed „odkryciem” nie są rzeczywistością, lecz wynikiem zniekształconego postrzegania własnych osiągnięć. W ramach terapii osoba uczy się identyfikować negatywne myśli i zastępować je bardziej realistycznymi przekonaniami. Terapeuta pomaga także zrozumieć, skąd biorą się te wzorce — często wynikają one z wczesnych doświadczeń lub nadmiernych oczekiwań otoczenia. Dzięki wsparciu psychoterapeuty pacjent stopniowo buduje zdrową samoocenę, uczy się przyjmować komplementy oraz doceniać swoje sukcesy. Proces ten wymaga czasu, ale z każdą sesją rośnie poczucie własnej wartości, co pozwala na pełniejsze wykorzystanie swojego potencjału.
5. Bibliografia.
- Filarowska, M., Schier, K. (2018). Zespół impostora, czyli o poczuciu intelektualnej fałszywości. Psychoterapia 2 (185) 2018.
- Mikrut, S., Łuczaj, K. (2023). Syndrom oszusta jako składowa doświadczenia awansu społecznego. Studia Socjologiczne 2023 2 (249), 81–109.