Osobowość zależna to zaburzenie osobowości charakteryzujące się występowaniem bardzo silnej potrzeby nieustannej obecności innych ludzi, którzy w razie potrzeby udzielą wsparcia. Osoba z tym zaburzeniem czuje się niezdolna do samodzielnego funkcjonowania i podejmowania decyzji, z tego względu towarzyszy jej przymus ciągłego upewniania się, że ma na kogo liczyć. Pragnie, aby to otoczenie pokierowało jej życiem, a sama unika odpowiedzialności związanej z podejmowaniem decyzji. Jeśli nie ma takiej możliwości przez brak kontaktu z obiektem zależności, to czuje niepokój i lęk. Konsekwencją zaburzenie osobowości zależnej jest ślepe podporządkowanie się, uległość oraz zaniedbywanie niektórych obszarów życia i obowiązków na rzecz dostosowania się do innych.
Spis treści:
- Osobowość zależna – objawy, diagnoza i przykłady.
- Zaburzenie osobowości zależnej – u mężczyzn i kobiet w związku.
- Osobowość zależna – przyczyny powstawania zaburzenia osobowości zależnej.
- Osobowość zależna – jak sobie radzić? Leczenie, psychoterapia, pomoc dla osób z osobowością zależną.
1. Osobowość zależna – objawy, diagnoza i przykłady.
Osoba z zaburzeniem osobowości zależnej posiada zestaw charakterystycznych przekonań, które utrudniają funkcjonowanie zarówno innych w jej otoczeniu, jak i jej samej. Jako przykłady można podać:
„Samodzielnie nie dam rady”;
„Zrobię wszystko, żeby utrzymać ten związek”;
„Boję się porzucenia”;
„Nie mogę znieść braku kontaktu z bliskimi”.
Profesjonalna diagnoza potwierdzająca osobowość zależną powinna zostać postawiona przez specjalistę, czyli psychologa lub psychiatrę. Wystąpić muszą przynajmniej trzy objawy z poniższej listy:
- zachęcanie lub pozwalanie innym na przejmowanie odpowiedzialności za swoje życie i decyzje;
- podporządkowanie swoich potrzeb wobec innych;
- unikanie stawiania wymagań osobom, od których jest się zależnym;
- nadmierna obawa o niezdolność do samodzielnego zatroszczenia się o siebie, wywołująca lęk i dyskomfort;
- obawa opuszczenia przez innych i przymus zadbania o siebie;
- mała zdolność do podejmowania decyzji bez uzyskania porady od innych.
Pamiętaj, aby nigdy nie diagnozować się na własną rękę. Do rozpoznania zależnego zaburzenia osobowości musi zostać przeprowadzony wywiad pod okiem specjalisty lub wykonany test na osobowość zależną z wykorzystaniem profesjonalnych narzędzi jak np. SCID-5-PD.
2. Zależne zaburzenie osobowości – u mężczyzn i kobiet w związku.
Osoba, która ma zależne zaburzenie osobowości, często określana jest jako „człowiek-bluszcz’’ ponieważ osacza swojego partnera i wymaga nieustannej uwagi. U mężczyzn i kobiet w związku występuje potrzeba ciągłego kontaktu, więc starają się go utrzymać – czy to przez fizyczną obecność, czy to przez kontakt telefoniczny lub SMS. Dla takich osób wizja opuszczenia oraz samotności wiąże się z bardzo wysokim poziomem lęku. Dlatego, aby zachować poczucie bezpieczeństwa, mają pilną potrzebę upewniania się, że relacja dalej istnieje i w razie potrzeby będą mogły uzyskać pomoc. Wymagają też ciągłego potwierdzania ich wartości, dążą do tego, aby być zaakceptowane. W chwili zagrożenia próbują utrzymać związek za wszelką cenę i w tym celu próbują zadowolić innych, a rezygnują ze własnych pragnień. Zrobią wszystko, nawet wbrew sobie, żeby tylko nie zaznać samotności. Charakterystyczny jest także brak własnego zdania i przyjmowanie biernej/ uległej postawy wobec partnera oraz częste zdawanie się na jego decyzje.
3. Osobowość zależna – przyczyny powstawania zaburzenia osobowości zależnej.
Przyczyny powstawania zaburzenia osobowości zależnej nie są jednoznaczne, ponieważ rozwija się ono pod wpływem czynników genetycznych oraz środowiskowych. Jako czynniki genetyczne możemy rozumieć uwarunkowania temperamentu, które sprzyjają tworzeniu negatywnych przekonań na temat siebie i świata. Z kolei wśród powodów środowiskowych najczęściej wymienia się nadopiekuńczość rodziców. Osobowość zależna może powstawać u osób, które w dzieciństwie były pod nadmierną kontrolą opiekunów. Ich wszystkie potrzeby były natychmiastowo zaspokajane, a dążenie do niezależności spotykało się z dezaprobatą i karami. Takie dziecko nie miało szansy, do zdobywania nowych doświadczeń i nauki na własnych błędach, więc nie rozwinęło zaufania do własnych decyzji, a zamiast tego poszukuje wskazówek i wytycznych od innych osób.
4. Osobowość zależna – jak sobie radzić? Leczenie, psychoterapia, pomoc dla osób z osobowością zależną.
Osobowość zależna wiąże się z ciągłym lękiem przed porzuceniem i co za tym idzie, obawą wystąpienia konieczności zadbania o siebie bez pomocy bliskich. Niestety jednocześnie typowa jest obecność poczucia własnej bezradności i niekompetencji do podejmowania nawet błahych, codziennych decyzji. Wywołuje to cierpienie i dlatego należy niezwłocznie poszukać wsparcia u profesjonalisty, gdy tylko nabierze się podejrzeń o występowaniu zależnego zaburzenia osobowości. Skuteczną pomoc dla osób z osobowością zależną niesie psychoterapia, dzięki której mogą zmienić szkodliwe przekonania i oczekiwania względem siebie oraz innych osób. Kontakt z psychoterapeutą umożliwia także pracę nad właściwą samooceną, poczuciem własnej wartości oraz zdrowym wzorcem funkcjonowania w relacjach. Jeśli osobowość zależna wywołuje zaburzenia lękowe lub nastroju, to wskazana jest także farmakoterapia. Leczenie powinno się odbywać pod ścisłym nadzorem lekarza psychiatrii, który dostosuje rodzaj oraz dawkę specyfiku, a w razie konieczności dokona modyfikacji kuracji.
Bibliografia
- Górska, D. (2017). Zależne zaburzenie osobowości, w: Cierpiałkowska, L., Soroko, E. Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
- Millon, T., Davis, R. (2005). Osobowość zależna, w: Millon, T., Davis, R. Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne
- Murawiec, S. Osobowość zależna (2012). Pozyskano z: https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/zaburzenia_osobowosci/71292,osobowosc-zalezna (dostęp dnia 29.12.2022r.)