Czy zdarza Ci się obwiniać siebie za wszystko, co idzie nie tak w Twoich relacjach? To zjawisko, choć nieprzyjemne, pojawia się u wielu z nas — jednak czy zawsze jest uzasadnione? Jak odróżnić zdrowe poczucie winy od toksycznego poczucia winy, które paraliżuje i niszczy związek? Jeśli zastanawiało Cię kiedyś, dlaczego właściwie tak łatwo przychodzi Ci obwinianie siebie oraz jakie są tego konsekwencje, zapraszamy do dalszej części wpisu! Przyjrzymy się w nim bliżej temu zagadnieniu, a także poszukamy sposobów na uwolnienie się od poczucia winy.
Spis treści:
1. Co to jest poczucie winy i co różni je od toksycznego poczucia winy?
2. Skąd bierze się poczucie winy w relacjach?
3. Jakie są skutki nadmiernego poczucia winy?
4. Jak terapia może pomóc w pracy nad poczuciem winy?
5. Bibliografia.
1. Co to jest poczucie winy i co różni je od toksycznego poczucia winy?
Poczucie winy to naturalna emocja, która pojawia się, gdy zdajemy sobie sprawę, że nasze działania mogły kogoś zranić lub były sprzeczne z naszymi wartościami. W swojej zdrowej formie jest to sygnał, że coś wymaga naszej uwagi lub naprawy, może więc motywować do refleksji, przeprosin oraz ogólnej poprawy jakości relacji.
Jednak toksyczne poczucie winy bez powodu to zupełnie inna sprawa. Jest to stan, który pojawia się bez uzasadnienia. Może również powstawać w wyniku manipulacji. Wpędzanie w poczucie winy, takie jak wzbudzanie poczucia winy przez matkę lub innych bliskich, występuje, gdyż wykorzystują je oni, by osiągnąć swoje cele. Tak samo poczucie winy po rozstaniu, gdy nasz partner stosuje np. szantaż emocjonalny.
Warto wiedzieć, że toksyczne poczucie winy często towarzyszy tym ludziom, którzy mają tendencję do brania nadmiernej odpowiedzialności za emocje czy zachowania innych.
Tak więc różnica między zdrowym a toksycznym poczuciem winy leży w jego funkcji, gdyż zdrowe poczucie winy pomaga budować lepsze relacje i dbać o własne wartości, podczas gdy toksyczne prowadzi do chronicznego stresu, niskiej samooceny oraz trudności w wyznaczaniu granic.
2. Skąd bierze się poczucie winy w relacjach?
Przyczyny mogą być różnorodne, a to, skąd się bierze poczucie winy w relacjach, najczęściej jest kwestią indywidualną. Często jednak czynnikami takiej reakcji są:
- Wychowanie — wzbudzanie poczucia winy przez matkę lub inne istotne, dorosłe osoby w dzieciństwie może ukształtować w nas przekonanie, że zawsze jesteśmy odpowiedzialni za uczucia i potrzeby innych. Taka postawa często przenosi się na dorosłe życie, objawiając się m.in. jako niskie poczucie własnej wartości.
- Kultura i normy społeczne — wiele osób czuje się winnych, gdy nie spełnia oczekiwań społecznych, np. nie pomaga innym w wystarczającym stopniu lub wybiera siebie, zamiast podporządkować się rodzinie.
- Rozstania — poczucie winy po rozstaniu jest częstym doświadczeniem. Możemy zastanawiać się, czy podjęliśmy słuszną decyzję, czy mogliśmy zrobić coś inaczej, by uratować związek.
Manipulacja — osoby, które stosują wpędzanie w poczucie winy jako formę kontroli, często powodują, że ich bliscy czują się odpowiedzialni za sytuacje, na które w rzeczywistości nie mają wpływu.
3. Jakie są skutki nadmiernego poczucia winy?
Poczucie winy, choć wydaje się niepozorne, to może mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia psychicznego, fizycznego i relacji z innymi ludźmi, a ciągłe obwinianie siebie za wszystko, co idzie nie tak, to pułapka, w którą niestety niektórym łatwo wpaść.
Toksyczne poczucie winy jest jak kamień ciążący na sercu — wyzwala ciągły niepokój i napięcie, które mogą prowadzić do zaburzeń snu, problemów z koncentracją, czy ogólnego złego samopoczucia. Co więcej, osoby z nadmiernym poczuciem winy często mają problem z wyznaczaniem granic, a więc zgadzają się na rzeczy, których nie chcą robić — co skutkuje frustracją lub wypaleniem.
Poczucie winy może również negatywnie wpływać na nasze relacje. Ciągłe obwinianie siebie prowadzi, chociażby do braku asertywności w związkach, taka osoba boi się wyrazić swoje potrzeby lub uczucia, aby nie zostać skrytykowaną, odrzuconą. Trudno jej jest zbudować zdrowe relacje, w których nie będzie wykorzystywana lub narażona na manipulacje.
4. Jak terapia może pomóc w pracy nad poczuciem winy?
Jeśli rozpoznajesz u siebie objawy obwiniania siebie i zastanawiasz się, jak pozbyć się poczucia winy, to rozpoczęcie terapii może być bardzo dobrym rozwiązaniem dla Ciebie. Nie tylko pomoże Ci zrozumieć, skąd biorą się Twoje uczucia oraz w jakich sytuacjach występują, lecz także da Ci ona wsparcie w pracy nad stawianiem granic, czy radzeniem sobie z manipulacją. To okazja, by nauczyć się technik radzenia sobie z trudnymi emocjami oraz asertywności, czyli uprzejmego odmawiania w sytuacji, gdy nie chcemy się na coś godzić. Również nad szkodliwymi przekonaniami o sobie, jak i niskim poczuciem winy można pochylić się w gabinecie psychoterapeuty, dzięki czemu zmniejsza się szansa na wchodzenie w toksyczne związki oraz odczuwanie poczucia winy w relacjach.
Pamiętaj, że zmiany to proces, ale każdy krok w stronę uwolnienia się od cierpienia to inwestycja w Twoje zdrowie psychiczne i lepsze relacje, a to jak terapia może pomóc w pracy nad poczuciem winy jest dużym ułatwieniem na tej drodze.
5. Bibliografia.
- Adamczyk, A. (2017). Wstyd, poczucie winy i psychopatologia — podejście transdiagnostyczne. Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(4):420-434.
- Kuczkowski, S. (1974). Geneza patologicznego poczucia winy. Collectanea Theologica 44/2, 61-76.