Mitem, który niezwykle często można usłyszeć jest przekonanie, że tylko osoby dorosłe cierpią z powodu depresji. Okazuje się jednak, że zaburzenie to nie jest zarezerwowane wyłącznie dla nich i niestety zmaga się z nim także młodzież.
Spis treści:
- Oznaki i objawy depresji u nastolatków
- Przyczyny depresji u nastolatków – co powoduje depresję u nastoletnich dzieci?
- Ile nastolatków choruje na depresję?
- Jak pomóc nastolatkowi z depresją i jak rozmawiać z nastolatkiem w depresji?
- Jak radzić sobie z depresją u nastolatków – leczenie. Jak i gdzie leczyć dzieci z objawami depresji?
1. Oznaki i objawy depresji u nastolatków
Choroba nie patrzy na wiek, tak więc oznaki i objawy depresji u nastolatków mogą być bardzo zbliżone do tych, które występują wśród dorosłych. Wskazuje się jednak, że młodzież częściej zmaga się z symptomami psychosomatycznymi, o których można mówić, gdy stan zdrowia psychicznego wpływa na pogorszenie się zdrowia cielesnego, a osoba skarży się np. na częste bóle głowy, problemy żołądkowe. Może się tak dziać, chociażby ze względu na fakt, iż młodzi często nie potrafią jeszcze prawidłowo rozpoznawać i nazywać swoich emocji. Pierwsze objawy depresji u nastolatków mogą być niepozorne, lecz choroba niestety stopniowo się rozwija.
Zaburzenia nastroju u nastolatków dają także objawy w postaci:
• obniżonego nastroju;
• braku radości z czegokolwiek, nawet spraw, które niedawno jeszcze sprawiały przyjemność;
• huśtawki nastroju;
• drażliwości;
• agresji;
• wrogiego nastawienia;
• zmniejszenia kontaktów z rodziną i rówieśnikami;
• spadku energii;
• lęku;
• pesymistycznej wizji przyszłości;
• problemach z koncentracją uwagi i pamięcią;
• pogorszeniu ocen w szkole;
• rezygnacji z hobby;
• spadku samooceny;
• podejmowania ryzykownych zachowań;
• myśli, prób samobójczych;
• zaburzeń snu;
• zaburzeń apetytu;
• widoczny spadek aktywności.
2. Przyczyny depresji u nastolatków – co powoduje depresję u nastoletnich dzieci?
Trudno jest jednoznacznie określić, co powoduje depresję u nastoletnich dzieci, gdyż przyczyny zaburzeń nastroju bardzo często są złożone i wynikają z połączenia czynników genetyczno-biologicznych oraz społecznych. Dużą rolę odgrywają też indywidualne cechy osobowości, a także doświadczenia i historia życia.
Przyczyny depresji u nastolatków mogą mieć związek z sytuacją rodzinną, środowiskiem domowym lub sposobem wychowania. Brak wsparcia i troski, konflikty, nałogi, problemy w związku rodziców, trudna sytuacja finansowa – to tylko przykładowe czynniki, które negatywnie wpływają na samopoczucie dziecka.
Okres dojrzewania jest również momentem gwałtownych przemian. Nastolatek dopiero kształtuje swoją tożsamość i aby to się stało, przechodzi bunt, któremu towarzyszą intensywne emocje oraz poczucie zagubienia. Dziecko uczy się pełnienia nowych ról, zostaje obarczone większą odpowiedzialnością oraz koniecznością ponoszenia konsekwencji swoich działań i decyzji.
Również doświadczenie niespodziewanych, przykrych sytuacji (np. śmierć bliskiej osoby) lub długotrwałe znajdywanie się w stresującej sytuacji (np. prześladowanie przez rówieśników) mogą przekroczyć zdolność do radzenia sobie.
Należy też wspomnieć o istotnym czynniku ryzyka, jakim jest historia chorób psychicznych w rodzinie, a zwłaszcza zaburzeń nastroju. Jeśli bliscy krewni zmagali się z depresją, to jest większa szansa, że pojawi się ona także u ich potomka.
3. Ile nastolatków choruje na depresję?
Niemożliwe jest, aby dokładnie określić, ile nastolatków choruje na depresję, ponieważ często niestety nie zostają oni zdiagnozowani. Dzieje się tak np. przez to, że rodzice ignorują objawy, sugerując, że dziecko wyolbrzymia, a tym samym nie trafia ono na profesjonalną diagnozę. Inną przyczyną może być ukrywanie choroby przez nastolatka np. ze względu na wstyd lub nieumiejętność poproszenia o pomoc. Przegląd badań na temat ilości nastolatków chorujących na zaburzenia nastroju daje bardzo szeroki zakres wyników, wskazujących, że cierpieć z powodu tej choroby może kilka, kilkanaście, czy nawet kilkadziesiąt procent młodzieży.
4. Jak pomóc nastolatkowi z depresją i jak rozmawiać z nastolatkiem w depresji?
Kontakt z osobą chorą na depresję może wzbudzać przykre emocje, skutkujące poczuciem winy. Najbliżsi zastanawiają się, jak pomóc nastolatkowi z depresją, nie chcą, aby cierpiał, jednak często zupełnie nie wiedzą, jak mogą poprawić jego samopoczucie. Wielu rodziców nie ma pojęcia również, jak rozmawiać z nastolatkiem w depresji, czy postawić na konkretne komunikaty, czy może potraktować go pobłażliwie. W dużej mierze zależy to od indywidualnego przypadku, bo każdy z nas jest inny, jednak przede wszystkim należy zrozumieć, że zachowanie dziecka wynika z choroby, nie jest wymierzone w osoby dorosłe, aby je zranić. Mając taką świadomość, warto dostosować swoje wymagania do możliwości i postarać się zrozumieć, jak ta młoda osoba się czuje. Nieocenioną wartością jest też okazywanie gotowości do udzielenia wsparcia, jednak nic na siłę – jeśli osoba chora nie chce obecnie rozmawiać, to nie można nic wymuszać, aby nie poczuła się przytłoczona. Należy unikać bezpodstawnej krytyki oraz oceniania, czy wręcz wytykania słabości. Nie sprawdzą się także złote rady jak np. „idź pobiegać”, „inni mają gorzej’’, czy „zwyczajnie weź się w garść”. Dla osoby chorej najważniejsze jest poczucie bezpieczeństwa, świadomość, że w razie potrzeby będzie miała na kogo liczyć. Tak więc rodzice powinni towarzyszyć w powrocie do zdrowia i próbować dopasować się do potrzeb pociechy.
5. Jak radzić sobie z depresją u nastolatków – leczenie. Jak i gdzie leczyć dzieci z objawami depresji?
Wsparcie ze strony bliskich jest bardzo ważnym czynnikiem przyśpieszającym powrót do zdrowia, to prawda. Jednak trzeba podkreślić, że depresja jest chorobą, nie przeminie tylko dzięki trosce i uprzejmym słowom opiekunów. Na pytanie: „jak radzić sobie z depresją u nastolatków?” najlepszą odpowiedzią będzie: „kompleksowo”. Co oznacza, że poza pomocą od członków rodziny należy włączyć także specjalistyczne oddziaływania pod okiem psychoterapeuty i lekarza psychiatry, którzy wiedzą, jak leczyć dzieci z objawami depresji. Rodzice powinni zadbać, aby nastolatek miał możliwość uczęszczania na psychoterapię oraz rozpocząć leczenie farmakologiczne zgodnie z zaleceniami.
Bibliografia
- Ambroziak, K., Kołakowski, A., Siwek, K. (2018). Nastolatek a depresja. Praktyczny poradnik dla rodziców i młodzieży. Wydawnictwo GWP.
- Depresja wśród młodzieży. Ilu polskich nastolatków na nią cierpi? Pobrano z: https://demagog.org.pl/wypowiedzi/depresja-wsrod-mlodziezy-ilu-polskich-nastolatkow-na-nia-cierpi/ [dostęp 14.03.23 r.]
- Gawkowska, A. (2020). Nastoletnia depresja. Poradnik dla rodziców. „Integracja” Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób z Zaburzeniami Psychicznymi