Wiedza społeczeństwa na temat chorób i zaburzeń psychicznych w dalszym ciągu bywa niewystarczająca, jednak to zrozumiałe, że ktoś, kto nie zajmuje się psychologią, może nie zdawać sobie sprawy, jak ważne jest zdrowie psychiczne. Niestety jednak, taki brak świadomości może prowadzić do lęku i niepokoju w chwili wystąpienia przykrych objawów, nieszukania pomocy, czy braku zrozumienia dla innych osób, które cierpią. Jednak tu z pomocą przychodzi psychoedukacja, czyli proces, w którym zdobywamy wiedzę psychologiczną — dzięki niej dowiadujemy się m.in. o profilaktyce, funkcjonowaniu psychiki, mechanizmach obronnych, chorobach, emocjach, czy relacjach. To szansa, by lepiej zrozumieć siebie oraz osoby w naszym otoczeniu.
W tym wpisie przyjrzymy się, jak psychoedukacja może pomóc w poprawie jakości życia, gdzie ma swoje zastosowanie i w jaki sposób jest wykorzystywana w psychoterapii.
Spis treści:
1. Co to jest psychoedukacja i jakie są jej cele?
2. Jakie formy psychoedukacji są najbardziej efektywne?
3. Rola psychoedukacji w procesie terapeutycznym.
4. Bibliografia.
1. Co to jest psychoedukacja i jakie są jej cele?
Najprościej wyjaśniając, co to jest psychoedukacja, to dziedzina zajmująca się zwiększaniem wiedzy o zdrowiu psychicznym. Jej celem jest dostarczenie informacji m.in. o emocjach, zachowaniach i sposobach radzenia sobie z trudnościami. Tak więc to rodzaj edukacji psychologicznej, aby społeczeństwo mogło lepiej zrozumieć funkcjonowanie własnego umysłu, czy mechanizmy rządzące emocjami, zachowaniami. Psychoedukacja jest wykorzystywana zarówno w psychoterapii, jak i profilaktyce zdrowia psychicznego, ale może być także pomocna dla osób, które chcą pogłębić własną samoświadomość i lepiej radzić sobie z codziennym stresem.
Sprawdźmy, jakie są jej cele. Główne cele psychoedukacji to:
Zwiększenie samoświadomości:
Psychoedukacja pomaga zrozumieć, jak działają nasze emocje, jakie są przyczyny różnych stanów psychicznych oraz jakie mechanizmy obronne stosujemy w obliczu trudnych sytuacji. Wiedza ta pozwala na większą kontrolę nad własnymi reakcjami i emocjami.
Rozpoznawanie objawów:
Jednym z głównych celów psychoedukacji jest nauczenie się rozpoznawania wczesnych objawów problemów ze zdrowiem psychicznym, takich jak symptomy depresji, traumy lub lęku. Dzięki temu możliwe jest szybsze reagowanie oraz podjęcie odpowiednich kroków.
Budowanie zdrowych nawyków:
Psychoedukacja uczy, jak wprowadzać, a następnie utrwalać działania dobre dla naszej psychiki — może to obejmować techniki radzenia sobie ze stresem, strategie poprawy komunikacji w relacjach, czy metody organizowania czasu i priorytetów.
Zrozumienie chorób psychicznych:
Dla osób zmagających się z chorobami i zaburzeniami psychicznymi, psychoedukacja jest niezwykle ważna, ponieważ pozwala lepiej zrozumieć swoją diagnozę. To szansa na lepsze poradzenie sobie z objawami, a taka wiedza pomaga też rodzinie i bliskim danej osoby w zdobyciu informacji oraz udzielaniu lepszego wsparcia.
Zmniejszanie stygmatyzacji:
Osoby cierpiące z powodu chorób, czy zaburzeń psychicznych często spotykają się ze stygmatyzacją, izolacją oraz krytyką ze strony innych, co wynika z braku odpowiedniego zrozumienia ich przeżyć.
Tymczasem psychoedukacja walczy z mitami i błędnymi przekonaniami na temat zdrowia psychicznego. Edukacja na temat chorób psychicznych oraz sposobów ich leczenia przyczynia się do budowania bardziej otwartego, wspierającego społeczeństwa.
Poprawa jakości życia:
Dzięki psychoedukacji osoby uczą się radzenia sobie z trudnościami, co przekłada się na ogólną poprawę jakości ich życia. Zdobycie wiedzy o emocjach, zdrowiu psychicznym i technikach samopomocy daje większe poczucie kontroli oraz redukuje lęk.
Psychoedukacja to nie tylko zdobywanie wiedzy, ale także fundament dla procesu zdrowienia — jest to narzędzie, które pomaga zrozumieć siebie oraz innych, wspiera skuteczne radzenie sobie z emocjami, a także umiejętność przezwyciężania trudności losu. Dzięki zdobywaniu wiedzy z dziedziny psychologii możliwe jest dbanie o dobrostan zarówno w trudnych momentach, jak i na co dzień, czyli profilaktycznie.
2. Jakie formy psychoedukacji są najbardziej efektywne?
Psychoedukacja daje wiele możliwości wspierania i edukowania społeczeństwa na temat zdrowia psychicznego — wyróżniamy różnorodne metody oddziaływania, jednak to, jakie formy psychoedukacji są najbardziej efektywne, będzie w dużym stopniu kwestią indywidualną, ponieważ każdy z odbiorców może mieć inne preferencje.
Całe szczęście jest z czego wybierać! Sprawdźmy więc, jakie formy psychoedukacji są najbardziej efektywne i cieszą się popularnością:
- Indywidualne sesje psychoedukacyjne prowadzone przez psychologa lub psychoterapeutę, podczas których forma przekazywania treści dostosowywana jest do danej osoby, jej potrzeb oraz sytuacji życiowej — zapewnia to poczucie bezpieczeństwa. Może, lecz nie musi to być elementem procesu psychoterapii.
- Warsztaty psychoedukacyjne oraz grupy wsparcia to efektywna forma psychoedukacji w sytuacjach, gdy uczestnicy mają podibne przeżycia lub trudności. Spotkania oferują możliwość dzielenia się doświadczeniami, co często zwiększa poczucie wspólnoty, zapewnia wsparcie i zmniejsza poczucie izolacji.
- Obecnie coraz większa część działań psychoedukacyjnych przenosi się do świata online — webinary, kursy online, e-booki, aplikacje mobilne, czy profile w mediach społecznościowych poświęcone zdrowiu psychicznemu stają się coraz chętniej wybieraną formą dowiadywania się o mechanizmach działania psychiki. Mogą to być interaktywne wideorozmowy, filmowe lekcje podzielone na moduły, praktyczne ćwiczenia, ale także publikacje w social mediach, które w przystępny sposób opracowują zagadnienia psychologiczne. To, co przemawia za psychoedukacją online to dostępność z każdego miejsca na świecie oraz możliwość nauki we własnym tempie.
Warto wspomnieć także o dużej roli, jaką odgrywają programy psychoedukacyjne wdrażane w szkołach, czy miejscach pracy. Mają one na celu poprawę zdrowia psychicznego uczniów, pracowników i kadry zarządzającej, oferując narzędzia do radzenia sobie z wyzwaniami emocjonalnymi i zawodowymi. Należy jednak zwrócić uwagę, że psychoedukacja w szkołach powinna być skierowana nie tylko wobec uczniów – także psychoedukacja rodziców, nauczycieli lub innych członków zespołu szkoły daje liczne korzyści.
3. Rola psychoedukacji w procesie terapeutycznym.
Nauka o zdrowiu psychicznym często pojawia się jako jeden z elementów terapii, pomagając uczestnikom w powrocie do równowagi dzięki zrozumieniu tego, co się z nimi dzieje. Jednak rola psychoedukacji w procesie terapeutycznym to coś znacznie więcej, wspiera ona nie tylko kogoś, kto doświadcza trudności, lecz również dla bliskich i rodziny tej osoby może być narzędziem dostarczającym metod radzenia sobie, czy udzielania codziennego wsparcia.
Psychoedukacja pozwala zrozumieć diagnozę poprzez uzyskanie wiedzy o objawach danego zaburzenia lub choroby, dzięki temu ma się większą wyrozumiałość dla własnych trudności, ale też zyskuje się zdrowsze sposoby reagowania na przykre objawy. Na przykład psychoedukacja ADHD wyjaśnia, jak deficyty uwagi, nadpobudliwość i impulsywność wpływają na codzienne życie, co umożliwia lepsze zarządzanie swoim zachowaniem. W konsekwencji pacjent bardziej rozumie także cele, przebieg i metody psychoterapii, a to przekłada się na wzrost zaangażowania, motywacji do zmian. Jednak wiedza zdobyta dzięki psychoedukacji pomaga także zmniejszyć lęk związany z nieznanymi aspektami swojego stanu psychicznego, gdyż kiedy ktoś rozumie, że jego objawy są częścią zaburzenia, a nie wynikają z jego „słabości”, zaczyna patrzeć na siebie z większą akceptacją.
4. Bibliografia.
- Majewicz, P., Wolny, J.(2017). Psychoedukacja jako płaszczyzna integracji działań psychologicznych, psychiatrycznych oraz pedagogicznych. Pobrano z: https://www.researchgate.net/publication/322211081_Psychoedukacja_jako_plaszczyzna_integracji_dzialan_psychologicznych_psychiatrycznych_oraz_pedagogicznych [dostęp 10.09.2024 r.].
- Wrona-Polańska, H. (2013). Psychoedukacja jako forma promocji zdrowia. Debata Edukacyjna nr 6 [2013] s. 78–88.
