Czy osoba, która pije nałogowo, ale dobrze radzi sobie w życiu to także alkoholik? A może to właśnie zadbany wygląd, prestiż zawodowy czy status społeczny są największą przeszkodą w zdiagnozowaniu choroby alkoholowej? Osoby dobrze funkcjonujące w wymiarze społecznym, zawodowym, czy rodzinnym odgrywają doskonale swoje role, maskując przy tym swoje uzależnienie. Jak rozpoznać chorobę alkoholową u takiej osoby?
Spis treści:
- Kim jest wysokofunkcjonujący alkoholik?
- Objawy uzależnienia u osoby wysokofunkcjonującej.
- Dlaczego osoba o wysokim statusie społecznym wpada w nałóg?
- Czy alkoholizm wysokofunkcjonujący dotyczy tylko mężczyzn?
- Jak pomóc alkoholikowi wysokofunkcjonującemu? Kiedy rozpocząć terapię?
1. Kim jest wysokofunkcjonujący alkoholik?
Alkoholik tzw. wysokofunkcjonujący często jest postrzegany jako człowiek sukcesu. Jest osobą na stanowisku, z tytułami przed nazwiskiem. Wydaje się, że jest spełniony, towarzyski, zaradny. Niezwykle trudno dostrzec, że jest alkoholikiem i boryka się z chorobą oraz uzależnieniem.
Określenie „ wysokofunkcjonujący’’ jest w samym już nazewnictwie mocno mylące i bagatelizujące problem, jakim jest alkoholizm. Można by pomyśleć, że nałóg alkoholowy w przypadku tej osoby nie jest czymś szczególnie niepokojącym. No bo skoro osoba wysoko funkcjonuje, to jak może zmagać się z trudnościami. Ten kamuflaż jest jednak bardzo niebezpieczny.
Pan Marek, prezes dużej firmy, przedsiębiorczy, świetnie zarabiający, popadł w uzależnienie z powodu napięcia i stresu w pracy. Najpierw pił tylko podczas spotkań towarzyskich, potem również w samotności. Długo udawało mu się zwodzić siebie i otoczenie, ponieważ w oczach społeczeństwa funkcjonował jako osoba pracowita, odnosząca sukcesy, majętna i zaradna. A tak przecież nie wygląda alkoholik, czyli ten, który się stoczył. Z powodzeniem maskował swój problem przed bliskimi i współpracownikami. Poprzez postrzeganie siebie jako człowieka przedsiębiorczego, uruchamiał własne mechanizmy obronne. Nikt od razu nie identyfikował go ze stereotypem osoby uzależnionej.
2. Objawy uzależnienia u osoby wysokofunkcjonującej.
Istnieje sporo sytuacji, które mogą wskazać na alkoholizm u osoby o wysokim statusie społecznym. Co powinno zaniepokoić osoby bliskie i współpracowników? Na co w końcu zwrócili uwagę najbliżsi pana Marka?
- duża lub większa niż dotychczas częstotliwość picia alkoholu,
- szukanie okazji do spożywania napojów wysokoprocentowych,
- celebrowanie picia,
- niepokój, kiedy nie ma możliwości, by się napić,
- bagatelizowanie, stwarzanie pozorów, że nie ma potrzeby sięgania po alkohol,
- uzasadnia picie potrzebą zrelaksowania się,
- informacje lub podejrzenia, że osoba pije w samotności,
- brak kontroli ilości wypijanego alkoholu,
- stopniowe wycofywanie się z kontaktów z osobami niepijącymi,
- wypadki komunikacyjne, gubienie przedmiotów.
3. Dlaczego osoba o wysokim statusie społecznym wpada w nałóg?
Dlaczego osoby wysokofunkcjonujące w społeczeństwie, piją alkohol? Czasem w nagrodę za dobrze wykonaną pracę albo jako uczczenie sukcesu. Pan Marek najczęściej odreagowywał napięcie związane z pracą, ze stresem, a czasem pił po prostu dla relaksu. Ponieważ dobrze radził sobie w życiu, nie uświadamiał sobie, że alkohol stał się remedium na jego problemy, a w konsekwencji popadł w uzależnienie. Ignorował sygnały ostrzegawcze przez wiele lat. Ani on sam, ani rodzina długo nie widzieli nic złego w tym, że nadużywał alkoholu. Przecież nie leżał w rynsztoku, nie chodził brudny. Dopóki nie było widać wpływu tego „kieliszka czy dwóch” na najważniejsze sfery życia pana Marka, dopóty nikt z bliskich nie dostrzegł potrzeby zdiagnozowania choroby alkoholowej.
Bywa, że picie rekompensuje osobie wysokofunkcjonującej utratę kogoś bliskiego, kogo stracił, oddając się pracy. Alkohol jest również lekiem na smutek, samotność, lęk.
Dużą rolę odgrywa także poczucie władzy i kontroli człowieka o wysokim statusie zawodowym. On przecież doskonale, w swoim odczuciu, zarządza życiem innych, więc sam dla siebie też potrafi znaleźć lekarstwo na niepowodzenia czy sytuacje trudne. Jeśli starci uważność i refleksję, to sięgnie po najłatwiejszy „środek kontroli”, jakim jest alkohol. Podniesie mu się samopoczucie i obraz samego siebie. To antidotum da mu władzę i kontrolę nad smutkiem, stresem i lękiem. Bywa też, że im wyżej jesteśmy w hierarchii społecznej, tym mniej w nas pokory i patrzenia na siebie, jak na bezsilnego lub omylnego człowieka. Wydaje nam się, że jesteśmy wszechmocni.
Dlaczego jeszcze pojawia się uzależnienie u osoby wysokofunkcjonującej? To z pewnością tzw. kultura picia. Istnieje przyzwolenie, a równocześnie poniekąd przymus społeczny, na picie podczas każdej imprezy, uroczystości, spotkania, meetingu. Dostępność alkoholu, wszechobecne „małpki” zachęcają, by często po nie sięgać. Nie ukrywajmy, że profilaktyka też nie jest na najwyższym poziomie.
4. Czy alkoholizm wysokofunkcjonujący dotyczy tylko mężczyzn?
Alkoholizm dotyczy także kobiet. Rola kobiet w społeczeństwie się zmienia. Kobiety opanowują dotychczas tylko męskie zawody. Coraz częściej pojawiają się w polityce, pełnią funkcje publiczne, są członkami zarządu. Powoduje to naturalnie presję dotrzymania kroku mężczyznom, a w konsekwencji powoduje stres. Z badań i obserwacji wynika, że im bardziej wykształcona i dobrze sytuowana jest kobieta, tym większe prawdopodobieństwo, że problem alkoholowy dotknie właśnie ją.
5. Jak pomóc alkoholikowi wysokofunkcjonującemu? Kiedy rozpocząć terapię?
W przypadku wysokofunkcjonujących alkoholików niepokój bliskich rodzi się dużo później niż w przypadku alkoholików, którzy „się stoczyli”. Prestiż zawodowy, zadbany wygląd czy status społeczny są największą przeszkodą w zdiagnozowaniu choroby alkoholowej. Alkoholik radzący sobie zawodowo, społecznie nie będzie długo sam szukał pomocy. Bywa, że zaprzecza istnieniu problemu. Może więc okazać się, że w momencie, kiedy on i otoczenie uświadomi sobie wystąpienie uzależnienia, choroba jest już bardzo zaawansowana. Często do podjęcia terapii skłania osoby uzależnione kryzys rodzinny, wpadka zawodowa, wypadek samochodowy spowodowany pod wpływem alkoholu, czy poważna choroba.
Leczeniem alkoholizmu wysokofunkcjonującego zajmują się zarówno poradnie leczenia uzależnień, jak i ośrodki prywatne. Najlepsze efekty leczenie alkoholizmu można osiągnąć, łącząc różne metody psychoterapii. To terapia grupowa przynosi najwyższą skuteczność w leczeniu.
Jeśli widzisz u siebie lub Twoich bliskich problemy z alkoholem, skontaktuj się z nami.
Bibliografia:
Alkoholizm wysokofunkcjonujący. Pozyskano z: https://www.poradnikzdrowie.pl/psychologia/zdrowie-psychiczne/alkoholizm-wysokofunkcjonujacy-hfa-czym-jest-i-jak-go-rozpoznac-aa-bzc6-fGE7-E6hK.html
Bratkowski T. Psychologia uzależnień. Pozyskano z: http://tomaszbratkowski.pl/wp-content/uploads/2016/10/Psychologia-uzależnień.pdf
Morawska K., Chodkiewicz J.: Alkoholicy wysokofunkcjonujący- odrębny typ? Poszukiwanie wspólnych cech w istniejących typologiach alkoholizmu.
Zakład Psychoprofilaktyki i Psychologii Uzależnień, Instytut Psychologii, Uniwersytet Łódzki, Łódź