Dzieci z ADHD często zmagają się z problemami z samooceną, gdyż impulsywność, trudności z koncentracją i częste zapominanie o obowiązkach mogą sprawić, że czują się mniej kompetentne niż swoi rówieśnicy. Co gorsza, zdarza się, że spotykają się z krytyką za swoje zachowanie, która tylko zwiększa poczucie frustracji, a jednocześnie obniża poczucie własnej wartości. Dlatego tak ważne jest, by w przypadku, gdy ADHD wywołuje problemy z samooceną wiedzieć, jak wspierać pewność siebie dziecka, pomagając mu dostrzegać swoje mocne strony.
W tym wpisie szczegółowo omówimy, związek, jaki ma ADHD a problemy z samooceną, jakie błędy popełniają rodzice i nauczyciele, oraz jakie techniki mogą pomóc dziecku budować pozytywny obraz siebie. Zapraszamy!
Spis treści:
1. Po czym rozpoznać, że dziecko ma ADHD?
2. Jak ADHD wpływa na poczucie własnej wartości?
3. Jakie błędy rodzice i nauczyciele mogą popełniać przy kontakcie z dzieckiem z ADHD?
4. Techniki wzmacniające samoocenę dziecka z ADHD.
1. Po czym rozpoznać, że dziecko ma ADHD?
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, ujawnia się na trzy główne sposoby, przez: problemy z koncentracją, nadmierną impulsywność oraz nadpobudliwość ruchową. Co istotne, to u każdej pociechy może wyglądać nieco inaczej — przykładowo może różnić się nasilenie poszczególnych objawów. Niektóre dzieci głównie się rozpraszają i trudno im dokończyć zadania, a inne z kolei są bardzo energiczne oraz działają impulsywnie.
Po czym rozpoznać, że dziecko ma ADHD? Typowe objawy ADHD to:
- trudności z utrzymaniem uwagi na jednym zadaniu;
- częste zapominanie o obowiązkach;
- impulsywne reagowanie i trudności z kontrolowaniem emocji;
- problem z organizacją czasu;
- szybkie tracenie zainteresowania jedną aktywnością;
- kłopoty z przestrzeganiem zasad i norm społecznych.
Jeśli rodzice zauważają te objawy ADHD u dziecka to przede wszystkim warto, by skonsultowali się ze specjalistą, który na podstawie wywiadu, obserwacji oraz testów psychologicznych będzie w stanie postawić diagnozę.
2. Jak ADHD wpływa na poczucie własnej wartości?
Dzieci z ADHD bardzo często słyszą negatywne komentarze od osób z otoczenia na swój temat: „nie możesz się skupić”, „znowu zapomniałeś/aś”, „ciągle tylko przeszkadzasz innym”. Taka krytyka, nawet jeśli ma na celu pomoc, może sprawić, że dziecko zacznie postrzegać siebie jako złe, wadliwe.
Także trudności w nauce wynikające z symptomów ADHD mogą powodować porównywanie się do rówieśników i poczucie, że jest się gorszym/ą lub mniej zdolnym/ą od rówieśników. Nic dziwnego jednak, skoro taki uczeń często słyszy, że powinien się bardziej starać — mimo że robi wszystko, co w jego mocy. Niestety powtarzające się niepowodzenia mogą prowadzić do frustracji, lęku, wycofania się, a także unikania wyzwań.
Z tego powodu dzieci z ADHD często mają obniżone poczucie własnej wartości, które może utrzymywać się również w dorosłości. Bardzo istotne jest więc budowanie w nich pewności siebie, jak i pokazywanie, że ADHD nie definiuje ich wartości jako ludzi.
3. Jakie błędy rodzice i nauczyciele mogą popełniać przy kontakcie z dzieckiem z ADHD
Dorośli często nieświadomie pogłębiają problemy dziecka z ADHD z ich samooceną. W jaki sposób? Oto kilka najczęstszych błędów:
- Zbyt częsta krytyka, gdyż jeśli dziecko słyszy głównie negatywne uwagi, zaczyna wierzyć, że jest niewystarczające.
- Porównywanie do innych dzieci, nawet w dobrej wierze („zobacz, twój brat potrafi się skupić”) takie uwagi mogą tylko obniżać poczucie własnej wartości.
- Brak cierpliwości. ADHD wymaga więcej wsparcia, zrozumienia, a dzieci nie zachowują się impulsywnie z premedytacją — to wynika z ich diagnozy.
- Nadopiekuńczość — niektóre dzieci z ADHD mogą być traktowane jak „niezdolne” do samodzielności, co sprawia, że nie uczą się rozwiązywania problemów.
- Karanie zamiast tłumaczenia — pamiętajmy, że kara nie nauczy dziecka lepszego działania, a jedynie może sprawić, że poczuje się beznadziejnie.
Lista, jakie błędy rodzice i nauczyciele mogą popełniać przy kontakcie z dzieckiem z ADHD, jest długa, jednak to nie oznacza, że działają ze złej woli — najczęściej za ich zachowaniem stoi brak świadomości. Tymczasem, zarówno rodzice, jak i nauczyciele powinni skupić się na pozytywnym wsparciu, cierpliwości i pomocy w rozwijaniu strategii radzenia sobie z trudnościami.
4. Techniki wzmacniające samoocenę dziecka z ADHD
W sytuacji, gdy pociecha otrzyma diagnozę, warto dostosować metody wychowawcze do jego specjalnych zapotrzebowań — w tym, wykorzystać techniki wzmacniające samoocenę dziecka z ADHD. Dzięki temu otrzyma ono szansę na bardziej harmonine funkcjonowanie i nie będzie czuło się gorsze lub winne przez to, jakie jest.
Co jest ważne dla wzmocnienia samooceny dziecka z ADHD?
Docenianie starania, a nie tylko wyników — zamiast zwracać uwagę jedynie na oceny, warto pochwalić również wysiłek, tak, by dziecko nie nabrało przekonania, że robienie czegokolwiek nie ma sensu, jeśli nie zrobi tego idealnie.
Pomaganie w odkrywaniu mocnych stron — to, że z niektórymi czynnościami dziecko z ADHD będzie radziło sobie gorzej, nie oznacza, że w innych nie może być ponadprzeciętne. Przykładowo, takie pociechy często charakteryzują się niezwykłą kreatywnością, energią oraz innowacyjnym podejściem do rozwiązywania problemów. Warto pomóc im rozwijać zainteresowania i pokazywać, w czym są dobre.
Stosowanie pozytywnych wzmocnień — system nagród, tablice motywacyjne, czy pochwały mogą pomóc dziecku budować pewność siebie. Drobne sukcesy powinny być zauważane oraz wspólnie świętowane.
Rozwój umiejętności społecznych — dzieci z ADHD mogą mieć trudności w relacjach z rówieśnikami. Warto więc ćwiczyć z nimi umiejętności społeczne poprzez zabawy, rozmowy o emocjach i kształtowanie właściwych reakcji.
Przestrzeń do samodzielności — pozwalanie na podejmowanie decyzji oraz rozwiązywanie problemów uczy dziecko wiary w swoje możliwości, a nawet jeśli popełni błąd, ważne, by czuło, że może próbować.
Jasne zasady oraz konsekwencje — dzieci z ADHD potrzebują przewidywalności i jasno określonych granic. Konsekwencje powinny być logiczne oraz zawsze przestrzegane, ale bez zbędnej surowości.
Współpraca ze szkołą — dobra komunikacja z nauczycielami oraz psychologiem szkolnym umożliwia dostosowanie metod nauczania do potrzeb dziecka, a tym samym uniknięcie wielu negatywnych doświadczeń w szkole.
5. Bibliografia.
- Ksiądz-Gołębiowska, N., Oleś, M. (2019). Poczucie własnej skuteczności i subiektywna jakość życia u chłopców z ADHD w wieku wczesnoszkolny. Polskie Forum Psychologiczne, 2019, tom 24, numer 2, s. 225–240.
- Racka, M. (2023). Podwójnie wyjątkowi – osoby z ADHD jako uczniowie zdolni. Rocznik Pedagogiczny 46/2023.